Usoa Zumeta: “Gaurko artistak biharko ondare dira”

Ikono bilakatu diren artelan batzuk buruan ditugu, ia guztiok. Baina hortik harago joanez gero, hutsune handia dago. Kultura munduan mugitzen direnentzat ere, artea beste alor batekoa dela dirudi. Usoaren hausnarketa kritikoa da, arrazoiz beterikoa.

JONI UBEDA: Zumeta Arte Estudioan gaude, Usoa, Usurbilgo Txiki erdi auzuneko ingurune ederrean. Zure eta aitaren estudioa da, bakoitzak bere espazio berezituarekin. Eta elkarrizketa egiten ari garen tokia erakustoki-egonleku modukoa da. Aitaren koadro sorta ikusgai dugu. Aldatuz doan erakusleiho modukoa al da?

USOA ZUMETA: Urtetik urtera aldatzen saiatzen gara. Aitaren urteko uzta berriarekin erakusketa aldatzen dugu. Gune hau, tarteka, irekia da. Ordutegia ipini eta zabalik izaten dugu. Beste batzuetan, bisitaldi gidatuen bitartez ikus daiteke.

Bere azken aurreko lanak direla esan daiteke?

Bai, badabil beste serie bat lantzen.

Bisitariontzat, toki ikusgarria, aparta da. Eta zuretzat, Usoa, eguneroko lantoki bilakatu dena. Duzuen gune ederraz kontziente zara?

Bai, oso kontziente gara. Luxua da hemen egotea. Herritik, hiritik oso gertu gaude, baina badirudi mendi puntan gaudela. Landa lurra da, eta oso gustura gaude.

Zuen estudioaren inguruan dagoen historia kontatzeko modukoa da. Duela urte asko, Jose Luis Zumeta zure aitak erosi zuen; gero, alde batera utzi eta bueltan-bueltan berriro zuen eskuetara iritsi da. Kontatuko al diguzu historia hori?

70eko hamarkadan, Usurbilen dagoen zeramikazko murala egin zuenean, aitak bere lana hortik bideratuko zela aurreikusi zuen. Lan horri aterabidea emateko lantokia behar zuen, azpiegitura bat. Arrasateko egoitza baten kanpoaldean artelana egiteko enkargua zuen, eta, hori aurreikusita, lur zatia erosi zuen. Inausketa lana egin zuen, eta azpiegitura martxan jarri. Azkenean, jasotako enkargua bertan behera geratu zen eta, badakizu, garai hartan ez zen ezer sinatzen. Gastuarekin gaindituta ikusi zuen bere burua, eta 80ko hamarkadako krisialdian saldu egin zuen. Lagun batek erosi zuen, musika estudioa eraikitzeko. Baina Kubara joan zen, bertan maitemindu egin zen, diru guztia xahutu… Urteen bueltan estudio hori ez zen eraiki, eta berriro erosteko aukera eskaini ziguten. Aitak ezezkoarekin erantzun zuen, baina nik beste bide batetik eskaintzaren berri izan nuen eta aitari erosi egingo nuela adierazi nion. Erdi bana erosiko genuela erantzun zidan aitak. Zegoen bezala hartu genuen, ez diogu gauza handirik erantsi. Zortea dugu, estudioa inguratzen duten zuhaitzak aitak landatutakoak direlako. Espazioa sortuta genuen, beraz.

Hori bai ederra. Zure aitak landatutako zuhaitzek itzala ematen dizue orain.

Amets bat betetzea izan da.

Beste arrazoi batzuengatik abiatutako egitasmoa izan arren, zirkulua itxi duzuela esan daiteke.

Zentzu askotan, horrela izaten ari da. Aita Nafarroan bizi zen, eta estudioari esker berriro itzuli da herrira. Gauza asko lotu dira, hona itzultzean.

Artearen arnasgune horietako batean gaude. Udan, esaterako, bisitari batzuek hementxe bertan serigrafia tailerrean parte hartzeko aukera izan genuen.

Serigrafia tailerrak eskaini izan ditut, besteak beste, San Telmo museoan eta Bilboko grabatuen nazioarteko azokan. Hemen estudioan egiten dudan lehenengo aldia izan da. Udalaren enkargua izan zen, eta gustura egon ginen.

Zure etxe edo lantokia den eremuan gurasoen eta haurren aurrean irakasle modura aritzea; zer moduzkoa izan da esperientzia?

Maila batean, ohituta nago, bisitaldi gidatuak antolatzera ohituta nagoelako. Haurrak etortzen dira bisitaldi horietan ere. Aberasgarria iruditzen zait niri.

Artearekiko publiko orokorraren gerturatze bat dagoela dirudi; zerorrek esan izan duzu, esaterako, Usurbilgo Noaua astekarian. Elitista izateari uztearen zehar-kaltea askoz lan gehiago egin behar izatea al da?

Sentsazioa daukat gure prezioak bere horretan geratu zirela, aspaldi. Krisialdia igaro zen; artean, egia esan, beti egon gara krisian, eta, aldiz, bizitza erabat garestitu da. Serigrafia bat edo artelan txukun bat 150 eurotan duzu, baita bota batzuk edo alkandora bat ere. Gure gizartean, lehentasun kontua da.

Merkatu legea alde batera utzita, artearekiko gerturatzerik ikusten al duzu?

Ba, ez. Oso urruti gaude. Bisitaldi gidatuetan gurasoak haurrekin etortzen dira. Haurrak dira, ez gazteak. Gazteak ez dakit non dauden. Erakusketa antolatu eta batez besteko adina 40 urtetik gorakoa da. Eten bat dagoela dirudi, eta deigarria dela iruditzen zait. Batzuetan, gainera, sentsazioa dut artea ez zaiola inori interesatzen. Hemen gaude, egin eta egin, baina ez dakit…

Serigrafia, horixe da zure espezialitatea. Arte jarduera bat da, bere horretan. Oso lan zehatz eta berezia da, era berean.

Litografiaren eta grabatuaren esparru horretan egonagatik ere, serigrafia gutxiagotan hartzen da artelan modura. Baina horretan betidanik egon da jendea lanean. Gure lana, gure teknika, artisauarena da.

Balio bat badu, bestalde, arte eta kulturaren aldetik.

Artea erakusteko eta zabaltzeko bide bat da.

“Artea babestu behar da, kulturaren parte delako”

Berriki, Gara egunkariaren aldeko kanpainarako, hainbat artistaren serigrafiak egiteko lan handia hartu duzu. Nola bideratzen dira enkargu horiek? Artistekin hartu-emanak zerorrek lantzen dituzu?

Espoliazioari aurre egiteko ekimen ezberdinak abian jarri zituzten. Eta serigrafiena horietako bat izan zen. Informazio eske etorri zitzaizkidan eta zortzi artistarekin lan egitea lotu genuen. Zerrenda eman zidaten, batzuekin lan egindakoa nintzen eta besteekin ez. Gauzak errazten saiatu naiz, lana artisten eta nire artean izan baita. Elkarlan bat egon behar du, eta lana errazten ahalegintzen naiz.

Zure eta artistaren artean zer-nolako harremana egon behar du?

Konexioa egon behar du. Elkar errespetatuz, horrela definituko nuke elkarren arteko lana. Nire aldetik, obrarekiko. Eta bere aldetik, nire lanarekiko. Funtsa hori da.

Hasiera batean, aitaren obraren inguruan egin zenuen lan, baina gerora, beste artista askorekin aritu zara.

Aitak hasieratik berarekin lan egiteko aukera eman zidan, eta horrek konfiantza ematen dizu. Koldobika Jauregirekin hasi nintzen gero, Ekain galeriako zuzendari izandako Juan Kruz Unzurrunzagaren bitartez. Akuilu lana egin zuen, elkarrekin lan egin behar genuela aipatzen zigulako. Konfiantza hartzen joaten zara, eta beste artista gehiagorekin lanean hasten zara.

Musikarientzat eta idazleentzat Durangoko Azokaren parekoa da Bilbon azaroaren 14tik 17ra ospatuko den FIG paper arte eta grabatuaren nazioarteko jaialdia. Zure bitartez izan dut azoka horren berri. Urteko lanaldia horren arabera antolatzen duzu, neurri handi batean.

Nire kasuan, urtea antolatzeko modua da, azoka horren baitan antolatzen baitut urtea. Neguaren zati bat Argentinan ematen dut eta bueltan, azoka horretan aurkeztuko dudana pentsatzen hasten naiz. Obra asko eginda izaten dugu, baina beti nahi izaten dugu zerbait berria eraman.

Azoka garrantzitsua da, indartuz doa. Euskalduna jauregian da, oso ondo antolatuta dago eta geroz eta jende gehiago hurbiltzen da.

Nazioartean mugiroa badagoela nabaritzen da. Azoka zure alorreko beste profesional batzuk ezagutzeko baliagarria izango zen.

Bai, guztiz. Azken batean, mendialde honetan ematen dut urtea eta kanpoaldean egiten den gauza askoren berririk ez dut izaten. Lan bertsuetan gabiltzanon arteko harremana sortzeko aitzakia ona da.

Nazioarteko azoka dugu Bilbon, eta, era berean, nahiko ezezaguna dela esango nuke.

Halaxe da. Antolatzaileak ere kexu dira. Bizkaian, Bilbo hirian, erakusketa garaian azoka nabarmentzen da. Erakusleihoetan artelanak ikus daitezke, baita kaleetan ere. Baina azokaren oihartzuna ez da Gipuzkoara heltzen. Eta, alde horretatik, erronka bat dute. Ehun kilometroko distantziarik ere ez dago Donostia eta Bilbo artean, eta, batzuetan, badirudi bi mundu ezberdin direla.

Azoka horretan atzerriko profesional asko eta bertako gutxi daudelako izan daiteke, akaso?

Ez. Azokan parte hartzen duen gehiengoa bertakoa da. Erraztasunak ematen dizkigute. Azokari maila bat lortzea kosta egin zaio. Hasiera batean, ez zen erregulartasun bat sumatzen. Galerista handiak etortzen hasi ziren, eta gero, etortzeari utzi zioten. Baina berriro itzultzen ari dira. Maila oso handikoa da, egun.

Zure lanbide bakarra eta nagusia da, serigrafiarena. Soldata finkoa dutenekin alderatuta, zuena arrisku handiko ogibidea da. Nola bizi duzu ezegonkortasun hori?

Bizimodu horretara egokitzen ikasten da. Ezin zara erotu. Batzuetan, lan asko dugu; beste batzuetan, ez hainbeste. Lan asko duzunean, ezin zara ekonomikoki edota emozionalki erotu, ez baita hori betiko izango. Baina garai apalagoetan ere ezin duzu burua galdu.

Egonkorra, behintzat, ez da.

Guretzat, egonkortasuna gorabehera da. Maila batean, egoera horretan disfrutatzen ikasi dut. Estudioan nagoenean lan asko egiten dut, eta hemen ez nagoenean bidaiatu egiten dut.

Bidaiatzeko baliatzen duzu denbora hori, beraz.

Bai, saiatzen naiz kanpora joaten.

Eta gainak jota edo gaindituta zauden sentsazio hori duzunean, zer?

Sentsazio hori beti izaten dut. Nik, gainera, bakarrik egiten dut lan. Gara-ren aldeko ekimenean, Nagore Leoz, Irene Alvarez… hainbat jende alboan izan ditut, baina delegatzea kosta egiten zait. Lan prozesuan neronek egon behar dudala iruditzen zait.

Gaindituta egotearen sentsazio hori, beraz, etengabea da. Beti nago egitasmo berriekin, eta beti sentsazio bertsua izaten dut: ez naizela iritsiko. Gero, gauzak aurrera ateratzen dira.

Xabier Gantzarainen Zuloa liburua irakurtzen ari nintzela jabetu nintzen arteaz zeinen gutxi dakidan. Eta, bereziki, euskal artisten inguruan. Oso jende interesgarria dago, baina ikusezin dira gehienon begietara. Etsipenez bizi duzu egoera hori?

Etsigarria da, bai. Kultura munduan mugitzen direnentzat ere artean gabiltzanok beste leku batean gaudela dirudi. Ez dakit oso ondo nola azaldu.

Kulturan egongo ez balira bezala?

Kultur arloan bai, zeren eta ondarearekin denok gaude nahiko harro. Baina gaurko artistak biharko ondare dira. Ez gara horren kontziente. Hori babestu beharra dago, gure kulturaren zati bat delako.

Zeinen gutxi erreparatzen diogun bertako artistari.

Batere ez. Baita kulturako jendearen aldetik ere.

Gantzarainen liburuari esker, Zumetaren Gernika beste begi batzuekin ikusten dut. Ikasteko asko dugula iruditzen zait.

Irakurrita daukat pasartea, Gantzarainek berak esan zidan koadroari aipamena egiten ziola. Interesatzen zaizkidan liburuaren atalak irakurtzen joan naiz. Gizartearen eta artearen artean eten bat dago. Eta ez dakit ondo zergatik den. Batzuetan, astuna da, erakusketa batera zoaz eta pila bat irakurri behar duzu zertxobait ulertzeko. Horrek ez digu laguntzen. Egia da, bestalde, ez zaigula dena emanda eman behar. Eta horretan ere arrazoi du Gantzarainek. Baina ez da erraza, zeren eta batzuetan barneratu behar izaten dugu kolpean barneratzen ez duguna. Ikasi beharra dago.

21:57-22:42 Kasu! Audio zati hori eta bideo zati hori moztu!!

Gernika beste begi batzuekin ikusten duzula aipatu duzu. Elementu horiek hor zeuden, eta horiek ikusten jakin behar da.

Baina beste batzuetan maila hain intelektuala da, etena sortzen dela.

Zurekin hizketan, burura etortzen zaizkit izen handiak. Nestor Basterretxearekin harreman polita izatera iritsi zinen. Aipatu izan didazu berandu samar hasi zinetela elkarrekin lanean.

Nestorrekin disfrutatu genuen, asko. Bere lana eta bere collageak oso aproposak dira grafikarako. Oso inplikatuta nengoen bere lanarekin, eta berak hori eskertzen zuen. Erakusketa bat genuen buruan, denborarik ez genuela edukiko kontziente ginen arren. Elkar ikusten genuen aldiro agurtu egiten ginen. Gehiago ez genuela elkar ikusiko jakitun ginelako. Oso harreman polita sortu genuen.

Artista bakoitza mundu bat da, eta bere sortze prozesua gertutik ikustea oso interesgarria da.

Feeling berezia al duzu Koldobika Jauregirekin?

Oso atsegina da. Proposamenetara irekita dago beti, bere lana oso gogoko dut. Urrearekin lan egitea erronka handia izan zen niretzat, eta teknikoki asko ikasi dut. Hamabost urte daramagu elkarrekin lanean.

Artean etengabe urratu behar dira bide berriak. Etorkizunera begira, ba al duzu zerbait berria buruan?

Formatu handia dut orain burua. Beti izan dut buruan; grafikagintzan gainera, ia bi metroko lana handi samarra da. Tamaina horretako batekin nabil lanean. Bilboko azokan Big paper izeneko atala dute, eta horri begira nabil lanean.

Gipuzkoarrok, beraz, badugu azaroan Bilbora gerturatzeko aitzakia: FIG paper arte eta grabatuaren nazioarteko jaialdia.

Jendea animatuko nuke. Merezi du.

Zure artelan handi berri hori ikusteko aukera izango dugu, bide batez. Eskerrik asko zure arretagatik eta zuen estudioko ateak zabaltzeagatik.