Maite Arroitajauregi: “Feminismoa oso presente daukat”

Poz handia eragin du euskal sortzaileen artean Arroitajauregik jaso duen aitortza. Akelarre filmagatik soinu banda onenaren Goya saria jaso, eta lehen egunetan hamaika elkarrizketa eskaini zituen. Hedabideen aurreko agerpen zabalak lanean harrapatu du, hainbat egitasmotan murgilduta.

Maite Arroitajauregi, Mursego. Ongi etorri Bergarako Seminarixora. Eskerrik asko TTAPen gonbita onartzeagatik, eta, enegarrenez, zorionak lortu duzun sariagatik! Gauzak zer diren. Mokadu bat jaten ari ginela, irratia piztuta zegoen. Zure ahotsa zela konturatu nintzen, eta Akelarre filmaz ari zineten. Halako batean, Radio 3eko Javier Tolentinok ea Mursegok konpromiso politikorik bat ote duen galdetzen dizu. Anaia eta biok elkarri begira jarri, belarrira eraman nuen irratia eta muturra okertu egin nuen. Ez zitzaidan iruditu galdera zuzena. Oiongoa ez, baina Logroñokoa bazina galdera hori egingo zizun?

Ba, bai, zurekin bat nator. Nik ere pentsatzen dut beste nonbaitekoa izango banintz ez zuela galdera hori egingo, baina badakit beste euskaldun sortzaileekin ere tankerako galderak egin dituela. Egia esan, eroso egon nintzen elkarrizketa guztian, baina galdera horrekin –eta kontuan hartuta ez ninduela ezustean harrapatu–, nik ere aurpegia okertu nuen.

Elkarrizketari amaiera emateko galdera izan zen, gainera.

Ez dut entzun geroztik elkarrizketa, baina nik galdetzen nion neure buruari zer den politika. Azkenean, egiten dugun guztia ez da politikoa? Hartzen ditugun eguneroko erabaki txikiak ez dira politikoak? Etxean semea hezteko modua politikoa da. Irakasle bezala dudan erantzukizuna eta hartzen ditudan erabakiak… erabaki txikiena ere: ze kanta jartzen diedan, zein hizkuntzatan dagoen, zein herrialdetako musika den… Nik uste dut nire bizitzan ere hala izan behar duela, erabakiek politikoak izan behar dutela.

Elkarrizketa hartako erantzuna galdera baino gehiago gustatu zitzaidan. Garrantzi handiko bi gako aipatu zenituelako. Feminismoa izan zen bat. Aterki zabal horretan jende asko mobilizatzen ari da, eta mobilizatzeko prest dago. Bestea, agendan ez dagoena, gizarte integrazioari lotuta dagoena. Eta hori ez dago agendan. Oion diskoa aipatu zenuen.

Zer erantzun behar dut? Pentsatzen jarri nintzen une hartan.

Maite Arroitajauregi naiz, baina Mursego bezala aritzen naizenean zeintzuk dira nire ageriko erabaki politikoak? Zertan fijatzen naiz? Zerk kezkatzen nau orain? Alde batetik, feminismoak. Orain ari naiz bozetoak egiten, kantu berriak sortzen, eta feminismoa oso-oso presente daukat. Eta gero, pentsatu nuen, entzuleek hobeto ulertzeko, aipatuko dut Oion diskoa. Disko hori erabat politikoa da. Gizarte integrazioaren aldeko apustua egin nahi genuen. Langabezia tasa handia dago, biztanle etorkinen kopurua handia da eta talkak sortzen dira.

Eta talkarik egon gabe ere gaiari eusteko garaia bada.

Bai, bai. Hain agerikoa, hain egunerokoa da. Ahoa berbaz betetzen zaigu, baina izan behar dugu praktikoak eta erabakiak hartu. Posizionamendu politiko argia eduki behar dugu honen gainean.

Irratian emandako erantzunaren amaieran, musikak duen balioa hizpide izan zenuen.

Musika eta artea, oro har, oso arma politiko indartsua da. Musikari buruz esaten dena hortera samarra da, baina egia da mundu guztiarekin komunikatzeko hizkuntza bat dela. Ez naiz batere zientifikoa, eta oraindik gure burmuinaz oso ezagutza txikia dugu. Baina musika burmuineko ez dakigu zein tokitara, beste arte adierazpenak iristen ez diren tokira iristen da. Musikak gizaki guztiok hunkitzen gaitu, modu berean.

“Izaerak gauza ezberdinak egitera eraman nau“

Musika aipatzen hasita, jende askok esperoko zuen beste hasiera bat izango zuela elkarrizketak. Berriki, sekulako oihartzuna izan duen saria lortu duzulako. Zuek egindako musika tarteko. Kosta zaizue lainotik jaistea? Irismen handia duen saria izan da eta.

Bizi beharra dago eta praktikoak izan behar dugu. Bitxikeria modura, sariketaren bezperan dei bat jaso nuen. Marc Parramon zinema zuzendaria Amets Arzallusekin batera Altsasuri buruzko dokumentala prestatzen ari da. Denbora asko daramate horretan. Hiruzpalau urte eman dituzte Altsasura joaten, irudiak hartzen… Denboran luzatu den egitasmoa da. Musika egiten hasi nintzen, iaz. Baina, betikoa, finantzaketa falta dela-eta egitasmoa gelditu egin zen. Ostiral hartan deitu ninduen eta aurrera jarraitu behar dugula esan zidan, jaialdi batean eskaintzeko aukeratu zutelako. Dagoeneko nire agenda guztia antolatuta neukan, eta dokumental horren musika nire agendan txertatu behar izan dut. Lan estra bat da. Maketak eginda nituen, baina orain, grabazioa prestatzen hasi behar dut.

Sariak lanean harrapatu zaituela, alegia.

Lainotik jaitsi? Oraindik herritik noa eta jendeak zoriondu egiten nau. Bihotzez esaten dut, eta benetan diot ez diodala garrantzi gehiegirik ematen. Pertsonalki, uste dut lortu dugula zerbait. 26 urtetan Goya saria lortzen bigarren emakumeak izatea lortu dugu. Horri ematen diot balioa, eta balioa ematen diot kolektiboari. Ez delako gauza pertsonala, baizik eta sari kolektibo bat izan da. Nik horrela bizi dut. Oraindik atzo emakume edadetu batek zoriondu ninduen, eta agurtzera zihoala “eta eskerrik asko, Maite” adierazi zidan. Esaten digutenagatik, eurentzat ere inpultso modukoa izan da. Eta hori pertsonalki niretako oso ederra da. Era berean, modu batean, Arantzazu Calleja eta biak erreferente sentitzen gara. Arantzazuk badu zinema munduan ibilbide luzeagoa, nik ez hainbeste. Elkarrizketa askotan esan ohi dut, “yo vengo del rock”, jendeak nire lana testuinguruan jar dezan. Orain, erreferente gara, eta horrek beldur pixka bat ematen du.

Era berean, euskal komunitatean badago poz kolektibo bat, jende asko poztu da.

Badago, bai.

Beharbada, albiste onen zain edo beharrean gaudelako. Eta horrek ere poztu behar zaitu. Jende askorengana iritsi zarelako. Zeren eta musikaren munduan ezaguna zara, ibilbide bat baduzu, baina sari honekin beste langa bat gainditu duzu.

Bai, hori da. Jende askok eskerrak eman dizkit, jende askok berari emango baliote bezala bizi izan du. Oso polita da, eta, beharbada, zuk diozuna da. Notizia onak behar ditugula, komunitatearen parte sentitu behar dugula, talde sentimendu hori bultzatu, sustatu… Bai. Zeren, eta, bestalde, gizartea ohituta dago. Hor dago Moriartiko jendea: Loreak, Handia… Goya asko jaso dituzte.

Eta, bere txikitasunean, zuretzat bada sari modukoa Oion bezalako disko bat egin ahal izatea. Zuretzat saria horrelako lanetan murgiltzea delako.

Saria prozesua eta emaitza da. Batez ere, prozesua. Idoia Zabaleta Azala sorkuntza espazioko zuzendari artistikoak luzatu zidan proposamena. Ikusi nuen ez zela erraza. Erronka potentea zen, eta, era berean, proposamenak konbentzitzen ninduen. Orduan eskolaratu nuen haurra. Erabaki politikoa izan zen hura ere, eta eskola publikoan matrikulatu nuen. Eibarren oraindik

oso berezituta daude bi eskola publikoak. Eta esango dut, ez daukat problemarik, zeren eta uste dut honetaz ere gutxi hitz egiten dela. Bi eskola daude, bueno hiru, baina, batez ere, batera joaten da jende euskalduna. Eta bestera, ba, beste jende guztia joaten gara. Nire semea joan zen eskola jakin batera, jakinda dibertsitate kulturala anitza izango zela. Orduan, oso kontzientziatuta nengoen eskola publikoarekin, eta ikusten nuen Oiongo proiektua bat zetorrela nire momentuko hausnarketa eta bizipenekin.

Lanaren amaieran, Idoia Zabaletak adierazi zidan egitasmoak gure konfort egoeratik atera gaituela. Gogorra izan zen proiektua, oso gogorra zentzu askotan. Baina konfort egoera horretatik ateratzen zarenean, horrek zure buruan eragiten duena marabillosoa da. Eraldatu egiten zaituelako.

Ni neu harrotasunez bete ninduen.

“Emakumezkoetan, 26 urtetan Goya saria lortzen bigarrenak gara”

Mursego artista da, eta zuri jarri dizuten adieretakoa originaltasuna da. Galdetu beharko litzateke zer esan nahi duten originala zarela esaten dutenean. Baina ez da zerutik etorri den zerbait, urteetako prozesua izan da. Rocketik zatozela diozu, baina zu txelo-jotzailea zara eta denbora asko eman duzu formakuntzan.

Alde batetik, txikitatik hasitako formakuntza dago. Eta, bestaldetik, esperientzia. Taldeekin jotzen hasi nintzen. Jakingo duzuenez, Anarirekin, eta beste talde askorekin. Gero hasi nintzen bakarka, eta dagoeneko ibilbide bat osatu dut. Saiatu naiz, nire izaerak eraman nau gauza ezberdinak egitera. Eta, betiere, lehen aipatu dudan konfort eremu horretatik ateratzea. Hori baita erakartzen nauena, eta betetzen nauena. Pertsona bezala eta sortzaile bezala. Banoa egitera gauza bat berria, inoiz egin ez dudana, nahiz eta hari sorkuntzarekin eta musikarekin lotuta egon, baina saiatuko naiz. Oion, zinemarako proposamenak… baiezkoa ematen dut. Betiere, ardura batekin. Egin ahal dudala uste dudalako. Bestela, ez nuke egingo. Baina horrek dakar buruhauste asko, lan asko, lan asko… Niri esaten didate, “a zer-nolako artista zaren!”, baina nik ez dut musetan sinisten. Ez, ez. Orduak eta orduak dira, eta bueltak eta bueltak, eta hau eta horrela…

Zure ibilbidean, zuzeneko emanaldiak eta ikus-entzunezkoetarako estudioko lanak uztartzen dituzu. Lortu duzun sariarekin zinemagintzarako joera areagotu egingo da zugan?

Ziurrenik, bai. Ez da izan nire hautu pertsonala, baina egitasmo berriak ateratzen ari dira, eta interesgarriak dira. Zinema beti izan dut oso gogoko, erakartzen ninduen mundu bat da. Asmoa litzateke irakasle modura nire lanaldia murriztea, beste egitasmo berriei denbora gehiago eskaintzeko. Sasoi honetan oso-oso zaila egiten ari zait, eta jada fisikoki ere sufritzen ari naiz. Irakasle izatea, sortzaile izatea…

Denari eustea, eta geroz eta karga gehiago.

Sariketa dela eta, aste hauetan elkarrizketak eskaintzen ari naiz. Gero, ama naiz! Erantzukizuna daukat nire semearekiko, nire bikotekidearekin batera. Gauza asko pilatzen dira, azkenerako.

Aldiz, zuzeneko musikak badauka magia hori, bestelako ekoizpenek ez dutena, eta hori ez duzu inoiz utziko.

Ez; orain, Mursego bezala ez nabil. Orain, egiten ari naiz Lapur ariketak. Harkaitz Canoren enkarguz egin nuen. Ekarri koadro bat, ekarri pelikula zati bat, ekarri kantu bat… eta nire irakurketa musikatua egiten nuen. Eta hori egiten ari naiz. Asko gozatzen ari naizen gauza bat da, zeren eta oso librea da. Batez ere, librea.

Egitasmo askotan izan zara partaide. Rafa Berrio hil dela urte bat pasa da. Zer izan da zuretzat Rafa Berrio ezagutzea?

Ni ez nintzen oso zalea, banekien bazegoela hor. Berrio, Deriva, Gaztelupeko Hotsak zigiluarekin ateratako disko horiek… Ez zen nire estilo gustukoena, beste gauza batzuk entzuten nituelako. Baina Simulacro kantua entzun nuen eta buruak katakrak egin zidan. Ze kantu ederra, zeinen letra ederra. Hor hasi nintzen Berrioren fan egiten. Ez dakit ondo nola elkar ezagutu genuen, baina bera ere fan deklaratu zen. Eta Phantasma egiteko aukera hori sortu zen. Urtebetez, Amaran elkartzen ginen ostiralero. Miresten nuen pertsona ezagutzeko aukera izan nuen, pertsona eta sortzaile modura. Esperientzia berria izan zen, letrak eta musikak uztartuz. Gauzak egiteko beste modu bat izan zen. Hortik adiskidetasuna sortu zen. Planak egiten genituen elkarrekin. Lagun bat zen.

Bitxia da, baina bada ere gure kulturarekiko sintoma bat, hilabete hauetan nabaritu dudana. Askoz publiko zabalagoarentzat ezagun egiten ari da orain. Badatoz omenaldiak eta ponpa handiko ekitaldiak… eta niri buruak esan dit, “non zineten orain arte?”. Zeren eta Rafa Berrio interesgarria izan zen bizirik zegoenean, eta, bereziki, azken diskoak balio handikoak dira.

Guztiz ados nago. Neure buruan gauza asko nahasten dira. Jada egin genion omenaldi xumea. Jonas Truebak liburu bat argitaratu zuen, elkarrekin lanean aritu baitziren. Bere hitzekin liburuxka argitaratu zuten, eta horren aurkezpen modura omenaldi xumea eskaini genion. Oso-oso polita. Eta orain, omenaldi handiagoa egingo zaio. Egun bateko kontzertu bat izango zen, baina sarrerak azkar batean agortu ziren. Antolatzaileei esan nien omenaldi bat bi egunetan egitea ez nuela sentitzen. Bere obraren aitortzari buruz, artista askorekin gertatu da hori. Johann Sebastian Bach genio bat zen, eta aitortza gerora etorri zen.

Bukatu baino lehen, eta Akelarre filmera itzuliz. Oso ondo uztartu duzue lana Arantzazu Callejak eta biok.

Filmerako kantuak egin nituen, grabatu genituen, baina, gerora, prozesua zaildu egin zen. Asier Altunarekin Arzak egiten nengoen sasoi hartan. Ezagutzen nuen Callejaren lana, eta laguntza eskatu nuen. Oso erraza eta naturala izan da. Gure lana oso ondo uztartu da. Oso pertsonalitate ezberdinekoak gara. Lasaia da, pausatua da, eta berak hartu zuen zuzendariarekin komunikatzeko ardura. Biolinista da, eta ahots agudoak idatzi zituen; neuk, grabeak. Rafa Berriorekin gertatu bezala, lagun bat irabazi dut. Lagunak gara, eta gauza asko konpartitu ditugu. Ez bakarrik, musikalki. Filmaren ondorengoa oso pozik bizi izan dugu, eta asko dibertitu gara. Hori bai izan dela saria.

Taldean hobeto.

Taldean, askoz hobeto.

Ezin dugu aipatu gabe utzi Alos Quartet taldea. Zuekin batera egin duten lana Akelarre filmean.

Taldean hobeto, ideiak batzen direlako, handitzen direlako, eta goia doaz. Arantzazu Callejarekin izan nuen lehen kontaktuan, hari laukotea behar genuela aipatu genuen. Eta neuk Alos Quartet izena errepikatzen nuen. Ezagutzen nituen, oso gogoko genituen. Xabier Zeberio ezagutzen nuen, berarekiko konfiantza banuen. Nyckel harpa jotzen du, eta filmerako oso aproposa iruditzen zitzaigun. Eta uste dut bete-betean asmatu dugula. Gozamena izan da haiekin lan egitea. Oso profesionalak dira, erraz egin zuten lana. Bizkor. Xabi Zeberiok aitortu zidan berarentzat berezia izan zela. Oso kontuan hartu dugu bere ekarpena.

Badakizu, Maite, beste bi ordu erdiz edo beste bi orduz hizketan jarraituko genukeela. Oso lanpetuta zaudela jakin badakigu. Segi ezazu lanean eta guk zure lanaz gozatzen jarraituko dugu. Zorionak, berriro, eta eskerrik asko!

Mila esker zuei.