Lorea Argarate: “Ordenagailuarekin egin daitekeen guztia ikustea magia izan zen niretzat”

Las Tea Party-ko kide da Lorea Argarate (Bilbo 1990), eta, 2018ko udan atseden hartu ostean, aurten berriro itzuliko dira agertokietara. Telekomunikazio ingeniaria ere bada bilbotarra, eta hezkuntzan eta teknologian buru-belarri dihardu. Azkue Fundazioaren Bilboko egoitzan elkarrizketatu du Ane Zabalak.

Lore ala Lorea, nola nahiago duzu?

Lorea, hala izan naiz beti.

Hezkuntza, teknologia eta  musika dira Lorea mugitzen dutenak gaur egun?

Bai. Horiek ez dira betidanik izan, musika bai; hezkuntzarena unibertsitatean heldu zitzaidan, egon nintzelako Deustuko departamentu baten ikerketa lanetan, eta hezkuntzarekin lan egiten zuten, eta han aurkitu nuen zer zen hezkuntzan lan egitea, eta oso baliagarria iruditu zitzaidan, oso errekurtso politak sortu genituen eta benetan baliozko zerbait egiten genuela ikusi nuen. Pasada hutsa izan zen niretzat. Teknologiaren kasuan, nahiko teknologoa izan naiz txikitatik.

Hala ere, Las Tea Party-rekin lotzen zaitugu. Ez dakit azken boladan horretan buru-belarri zabiltzan edo apur bat alboratuta duzun…

Egia da izan dela proiektu publikoena; ez da izan ez garrantzitsuena, ez lan gehien eman didana, baina bai publikoena, eta jendeak, askotan, hortik ezagutzen nau. Beste asko deskolokatu ere egiten ditu… Pasa den udan, deskantsua hartu genuen, behar genuelako, ez genekielako zer zen uda bat libre edukitzea…

Eta zer izan da?

Deskoloke totala. Benetan joan naitekeela bi aste hortik zehar? Zeren orain arte ezin baikenuen hori egin, gehienez hiru egun izan ditugu kanpora joateko. Eta aurten, uda honetan egingo ditugu hiruzpalau kontzertu berriz hurbiltzeko eta ez dugulako nahi guztiz utzi, baina bai nahi genuen uda bat guretzat hartu, urtean zehar ere lanean aritzen garelako.

Las Tea Party, noiz abiatu zenuen proiektua Evarekin batera? Urte asko dira.

Bai, zenbat abentura Evarekin. Gelditu egin garenez, orain, elkartzen garenean, oroitzapenak ekartzen aritzen gara. Hasi ginen kontzertuak ematen 2010ean. Lehenago, tabernetan, urtebetetzeetan eta halakoetan aritzen ginen, baina kontzertuetan ez, eta 2010ean lehena izan zen, Soraluzen. Eta daukagu oso oroitzapen ona biok; beldurtuta igo ginen, guztia oso prestatuta genuen.

Musika jartzailearen mundua asko aldatu da?

Aldatu da asko. Gu hasi ginenean, aldatua zegoen ordurako. Guk Santutxuko taberna batean, Zaratan, ikasi dugu dakiguna, eta beti bertakoek beti kontatzen ziguten Londresera joan behar izaten zutela binilo bila, zenbat aurreztu beharra egoten zen binilo bat erosi ahal izateko, zela zaindu behar zenituen biniloak eta ekipoa ere bai… Gu, ostera, CDekin jaio ginen eta hasi ginen musika jartzen CDekin. Gaur egungo aparailuek CDa irakurtzekoa badute, baina dagoeneko guztiok aritzen gara USBarekin, pendrive-arekin.

Duela ez asko kontatu zenidan USBa dela zuen erreminta.

Bai, baina, hasi ginenean, ezetz esaten genion USBari. Orduan hasi zen teknologia USBa inkorporatzen, baina guri ez zitzaigun gustatzen; izan ere, eramaten genituen, jendeak kutxetan biniloak eramaten dituen moduan, guk eramaten genituen gure CDak portadekin eta bagenekien CD bakoitzeko laugarren kanta zein zen, ze unetan jarri nahi genuen… Beste egitura bat zen, azken batean. Eta gogoratzen dut Bilboko jai batzuetan publikotik emozioarekin, hemen asko gustatzen zaigu edatea, eta bota zutela garagardo bat, guregana iritsi zela eta CD guztiak busti egin zirela, zikindu egin ziren eta asko ezin irakurri geratu ziren. Konturatu ginen faena bat zela eta han egin genuen aldaketa pendrive-ra. Garagardo hura erori izan ez balitz, CDekin jarraiko genuen.

Dena den, telekomunikazio ingeniaria zara, eta USBak ere apurtu egiten dira.

Bai, bai.

Erra gainera, uste dut.

Bai, eta kopiak izan behar dira, eta ahaztu egiten zaigu, ordenagailuekin ere gauza bera egiten dugu… Eduki digitalarekin nahiko desastrea gara gizarte osoa. Lehen argazkiekin gertatzen zena, paperean genituela…

Eta negatiboak galdu.

Edo, esaterako, nire etxean daude argazkiak eta diapositibak ere bai, eta diapositibetatik atera daitezke argazki horiek guztiak. Baina gaur egin ditugu disko gogor batean, agian, bost urte daramatza kaxoian eta ez dugu ireki ere egiten ziurtatzeko ea ondo dagoen ala ez. Eta telekomunikazio ingeniaria naiz, apur bat kasualitatez. Fisika egiten hasi nintzen.

Lau urtez egin zenuen Fisika, ez dela batere erraza.

Ez, ez da batere erraza; urte gogorrak izan ziren.

Eta gero erabaki zenuen utzi eta Telekomunikazioa egitea.

Telekomunikazioan sartu nintzen urte hartan atera zituztelako bi adar desberdin: bata zen telematika, hau da, antenak, Internet… eta hori guztia; eta bestea, soinua eta irudia, eta pentsatu nuen niretzat eginda zegoela. Gainera, lau urte gehiago ere banituen eta beste pentsamendu bat, eta horrela sartu nintzen.

Eta soinuarekin karreran zehar ikasi duzu?

Bai. Shazam moduko aplikazioak egiten genituen edo Photoshop eta Ilustrator-ekin ibiltzen diren lagun asko ditut orain, argazki bat argitzeko botoia sakatu eta gora egiten dutenak. Bada, guk egiten genuen horren atzean dagoena.

Aplikazioa sortu.

Bai, botoia sakatuz gertatzen denaren atzean dagoena, eta niri hori iruditzen zitzaidan magia. Asko gustatu zitzaidan.

Shazam aipatu duzu, eta hori zoragarria da; pentsatzen dut musika jartzaile batentzat ere horrela dela.

Bai.

Zeren den-dena ez baituzue ezagutzen…

Ezta pentsatu ere. Kanta izugarriak daude munduan. Ez ditugu ezagutzen eta gu ez gara ezta ere azkeneko kantekin ibiltzekoak, hori bai hartu dugula lasaitasunez. Gure saioetan konektatzen genituen gustatzen zitzaizkigun kantak eta horiekin egiten genuen saioa.

Eta nahastu, ezta? Hori da zuen jarduna.

Bai. Nik jartzen dut kanta bat, Evak beste bat eta nahastu egiten da.

Lau eskutara. Jarri duzu musika zuk bakarrik?

Eta Eva ere aritu da bere kontura. Azkenean, norbaitekin proiektu bat duzunean forma jakin bat hartzen hasten da eta gero, faltan igartzen dituzun gauzak bakarka osatzen dituzu.

Baina ezberdina izan behar du Zarata bezalako taberna baten musika jartzeak edo Bilboko Aste Nagusian sarri ikusi izan zaituztegun moduan milaka pertsonaren aurrean?

Bai, oso desberdina da. Egia da gu ohituta geundela tabernetan edo oso testuinguru txikietan musika jartzen. Gogoratzen dut Sopelara joateko esan zigutela uda baten, Belakok jotzen zuen gure aurretik eta hura zegoen beteta; Evak eta nik inoiz ez genuen jo hainbeste jenderentzat, eta oso urduri jarri ginen. Eta orduan hasi ginen pentsatzen argiekin zerbait egin behar zela. Sasoi hartan gurekin etortzen zen Hektor Serna , DJ He. Eta eskatu genion argi teknikariari esateko ilunetan jartzeko agertokia eta gu hastean pizteko argiak, ezustekoa emateko. Hori izan zen hainbeste jenderentzat jo genuen lehen aldia. Oroitzen dut beste San Tomas oso zoro bat, agertoki oso txikia zen, kamioitxo bat zen, baina bildu zen jende pila bat. Gainera, hasieran eramaten genituen makilen antzeko argitxo batzuk, eskumuturreko egiten diren horietakoak, eta bota egiten genituen konfetia botatzen genuen moduan. 200 bat eraman genituen eta oso gutxi izan ziren. Ordura arte 200 soberan izaten zen, baina gerora…

Musika jartzeaz gain, ikuskizuna ere sortu duzuelako.

Bai, guretzat oso garrantzitsua izan da eta beti eskatu dugu agertokian lekua. Kabina baten ia ez zaituzte ikusten; areto baten bada, edo txosna baten, azkenean, playlist bat izan daiteke… eta guk nahi genuen jendeak gu ikustea eta guk jendea ikustea. Guretzat, hori oso osagai garrantzitsua izan da.

Askotan izan duzue jendea agertoki azpian jarri abesti hau edo beste hori eskatzen?

Bai.

Eta nola eramaten da hori?

Evak eta biok trukoak geneuzkan. Kasu batzuetan, abestiak onak ziren, kasu egiten genien eta esaten genien: “Hau zuretzat” . Eta beste batzuetan, esaten nion Evari: “Hau eskatu didate, esan baietz”. Evak baietz esan, baina gero, paso egiten genuen.

Musika jartzaileen munduan emakume asko dago, gutxi… ezjakintasunetik galdetzen dut.

Egon badaude, baina agertokira salto egitean zerbait gertatzen da.

“Emakume DJ-ei kosta egiten zaie agertokirako saltoa ematea”

Beste sormen jardun batzuetan bezala.

Hasi ginenean ez, baina orain perspektiba apur batekin ikusita ez dakit hor zer gertatzen den, baina salto hori ematera ez dira denak ausartzen eta pena handia ematen digu. Hala, Las Tea Partyren partetik lan handia egon da atzetik neska hauek animatzen. Lokala izan dugu, Nelis izenekoa, eta bertara jende asko etorri da ikastera, ikustera, baita ere, ez dela hain zaila, eta saiatu gara mugiarazten. Baina kostatu egiten da salto hori ematea.

Eta disko jartzaileak ikasi egiten duzu bidean, ikasi daiteke? Gaur egun, gainera, programa pila bat dago eta ematen du ez dela horren zaila…

Guk askotan esaten dugu gaur egun edozein izan daitekeela DJa.

Musikaz jakin beharko du?

Kanten aukeraketa da garrantzitsua, eta, gustu pixka bat baldin bada eta kanten aukeraketa ona bada, pauso zailena eginda dago. Eta horren ondoren, ez du exijitzen, baina musika bakoitzak eramaten zaitu teknika batera. Adibidez, technoan denbora luzean nahasten dira gauzak tempo batera doalako, ez daude hainbeste soinu, orduan bai ahalbidetzen dizu kantak nahastuta egotea denbora luze baten. Guk jartzen genuen XXXX eta halakoetan kanta soinuz beteta dago eta oso denbora motzean nahasten dira. Teknika ahal duzu lokalean entseatu eta, bestela, zuzenekoan ere bai. Gu asko izan gara zuzenekoan probatzekoak, zeren beti zuzenekoetan izaten baitituzu arazoak, eta arazo horietatik zela atera ere entrenamendua zen.

Entrenamendua diozu; zuek ere musikariek, antzezleek… moduan entseatu egiten duzue?

Ez hainbeste, zeren beste testuinguru baten egin baitezakegu hori. Guk, esaterako, asko egiten genuena zen elkarbanatu aurkitutako kantak. Asko egiten genuen elkartu, hitz egin, eta zorte handia izan dugu lokala izan dugulako, baina ez dugu entseatu aktoreek beste.

Enkarguak ere izan dituzue, Zea Mays taldeak, esaterako, bere kantuen bertsioen diskoa egin zuenean, Las Tea Partyk ere parte hartu zuen. Elektrizitatea kantua egin zenuten. Nola izan zen prozesu hori?

Aiorak deitu gintuen. Ni, batzuetan, harrotu egiten naiz, eta esan nion baiezkoa emango genuela Elektrizitatea abestia emanez gero. Eta Aiorak: “Ba zuena da”. Eta pentsatu nuen: “Ai, ama; Elektrizitatea da, agian, nire kantarik gustukoena eta zela hartu dugu  hainbeste errespetatzen dugun abestia, orain manipulatzeko?”. Oso proiektu polita izan zen, oso gure egin genuen, zeren errespetu horrek ere ematen baitzigun asko ez aldatzea kanta.

Beste erritmo bat jarri zenioten azpitik.

Ez. Hasieran, ez genuen gehiegi aldatu nahi, kanta oso polita delako, baina, bestalde, pentsatu genuen deitu bagintuzten Las Tea Party entzun nahi zutelako zela eta ez genuela erdibidean geratu nahi. Hala, beste muturrera joan ginen eta Las Tea Party topera eskaini genuen; oso pozik geratu ginen proiektuarekin. Lan handia dago proiektu horren atzetik. Bestalde, Las Tea Partyk izan duen zortea, bueno, beti pentsatu dut zortea bilatu ere egiten dela, ez dela goitik erortzen, baina oso ondo inguratuak egon gara. Hori horrela, beste produktore batzuen laguntza izan genuen. Bestetik, sormen prozesua oso garbi izan dezakezu, baina gero, soinu teknikariak ere garrantzi handia dauka eta hor oso ondo inguratuak egon ginen eta proiektu polita atera zen.

Hala ere, musikan zure lehen pausoak klarinetearekin eman zenituen.

Bai, hala da, orain ia ez dut jotzen, baina bai izan da niretzat oso garrantzitsua, zeren Fisikan ere horregatik sartu bainintzen, klarineteak egin nahi nituelako. 18 urterekin txoriburu hutsa nintzen. Gero ikus nuen ze garestia zen, zenbat makina beharko nituen, zenbat egur, ze prozesu luzea den… Eta hor deskubritu nuen elektronika eta ikusi nuen egin ahal nituela oso prezio merkean klarinetearen soinua zeukaten sintetizadoreak, adibidez. Eta horrela, klarinetea aparkatu eta beste bidetik joan nintzen.

Musika elektronikoa merkeagoa delako?

Egitea bai. Gero, heltzen zara maila batera osagaiak garestiagoak direla, baina maker munduan zerbait egiteko bai. Klarinete bat egitea, txistu bat egitea… oso zaila da. Baina sinte bat egitea ez da hain zaila.

Hori izan zen zure tesiaren azken lana, ezta? Ez dakit sinte-a, baina musika egiteko gailu bat egin zenuen.

Bai, nik jostailu diot. Lehenik, elektronika ezagutu nuen eta ikusi nuen zein merkea zen, eta gero ezagutu nuen programazioa eta ordenagailu batekin zenbat gauza egin daitekeen ikustea benetako magia izan zen niretako. Zeren gaur egun ia edonork eduki baitezake ordenagailu bat. Baina aldi berean, ikusten nuen gizarte guztia zegoela aplikazioekin eta web munduan eta apur bat ahazten ari ginela jostailuak egitearena, zerbait ukigarria. Hala, egin nuen musikaren bidez, programazioa nola irakatsi, zeren programazioak eta musikak oso egitura antzekoak baitauzkate. Jostailu hori zen apur bat beldurra kentzeko informatikari, jostailu moduan erabiltzen genuelako. Eta beste alde batetik, musikaren bidez irakastea, eta jendeak ikasten zituen gauzatxoak.

Programazioa aipatu duzu eta horretan diharduzu egun. Askorendako ezezaguna.

Uste dut laster hedatuko dela, eskola batzuetan ari dira ematen. Niretzat, gaur egun, oso garrantzitsua da ez programazioa bera, baizik eta logika konputazionala. Beste logika mota bat da, eta oso interesgarria. Pentsatzeko beste modu bat eraikitzen duzu. Big data mundua ere ezagutu dut, datuekin jolasean ibiltzea, programatzen. Pentsa Excel handi, handi, handi bat duzula eta hor ez zaizkizula datuak sartzen, horri deitzen zaio big data. Datu horiek Excel batean ez direnean sartzen. Horrela, datu horietatik patroiak ateratzen hasten zara, programatzen… Mundu hori asko gustatzen zait.

Eta gazteentzat ere horrelakorik ematen duzu, ezta?

Gazteen kasuan, nortasun digitalera eramaten dut gehiago ikasgaia. Metroan etorri naiz eta denak zeuden mugikorrarekin. Gazteak ere mugikorrekin, aplikazioekin… Dena digitalizatzen hasi gara. Erosketak, komunikazioa bera, aldizkari hau… Oraindik ikasteko asko dugula uste dut, eta nortasun digital hori zaindu egin behar dugu. Nortasun fisikoa ikusi egiten dugu, baina ez dugu berdin hitz egiten etxean, plazan edo lokalean. Ez dugu berdin hitz egiten gurasoekin edo irakaslearekin. Mundu digitalean jendeak ez du horrenbeste filtratzen. Jendeak ez daki zein den bere plaza digitala, bere etxe digitala… Horretan, beraz, nahiko murgilduta nago, behar bat ikusten dudalako.

Denok dugu sakelan sarbide hori eta askotan entzun izan dugu gurasoen kezka. Arriskua edo ikasi beharra ikusten duzu hor? Beste komunikazio mota bat?

Arriskua belaunaldi jakin baten ikusten dut. Gu era analogikoan jaio ginen, eta zubi bat dugu mundu analogiko honekin. Badakigu zelan egiten ziren gauzak, eta hori oso ondo dago.

Gutun bat bidaltzea, adibidez…

Bai, baina batzuek ez dakite telefono finkoa zelan erabiltzen zen, edo lagunekin gelditzeko tinbrea jo beharra. Tinbrea jotzetik dei galdua egitera pasatu ginen. Dei galdu bat egiten zenuenean, lagunak bazekien jaitsi behar zuela. Orain, mezuen mundua oso merkea da. Orain ez dugu aurrez aurre dena kontatzen. Apurka mezuak botatzen joaten gara. Beraz, analogikoarekin zubirik ez duen jendea dago, eta haientzat errealitatea hori da. Horiei erabilera onak ere erakutsi beharko diegula uste dut.

Nortasun digital hori eraikitzen, ezta? Jakitea beste esparru batean ari direla. Bestalde, teknologia asko lotu da bideo jokoekin. Ez dakit oso zalea zaren?

Ez naiz izan oso zalea. Ahizpak eta nik Gameboy Pocket bat izan genuen, baina joko bakarra genuen. Baina gaur egun, eSports-ak oso puntakoak dira. 12-14 urteko gazteek 10 ordu pasatzen dituzte jokatzen.

Eta jokoren bat garatzea edo egitea interesatzen zaizu?

Oraingoz, garatzea ez. Bai interesatzen zait begiratzea fenomeno moduan. Orain ari dira sortzen, eta Joko Olinpiarretan sartu nahi dituzte batzuk. Taldeak ere sortzen ari dira, eta enpresa indartsuak talde horiek babesten hasi dira. Entrenamenduak dituzte ere… Asko gustatzen zaizkidan elementuak daude, joko oso kooperatiboak direlako, baina, beste alde batetik, bidean geratzen direnak…

Aipatu dugu Telekomunikazio Ingeniaritza ikasi zenuela, musika munduan ere asko ibili zarela… Arrakala dago ingeniarien munduan emakumeen eta gizonezkoen artean?

Nire ikasgelan, parra egon ginen, baina egia da, musikan bezala, jauzi hori ematerakoan askok beste bide batzuk hartzen dituztela, nik hezkuntzaren bidea hartu dudan moduan. Banketxeen eta kontsultoriaren mundura gizonak joan dira gehiago. Irakasleetan ere ikusi dut. Ikerkuntzaren munduan oso emakume gutxi daude. Mari Luz Goenaga izan zen nire zuzendaria, eta ikertzaile bikaina da. Eta beti dago borrokan espazio hori lortzeko. Gaur egun, askoz gehiago justifikatu behar ditugu gure proiektuak aitortza izateko. Hala ere, beste proiektu batzuk sortzen hasi dira eta fokua hor dugu. Espero dut urte batzuetan egoera hobetzea.

Orain, Tazebaez kooperatiban ari zara, ezta? Konta egiguzu, labur bada ere, zertan zabiltzan.

Eta zergatik ez? Kar, kar, kar… Proiektu ezberdinak egiten genbiltzan, eta zergatik ez batzea? Horrela sortu zen. Ni Deustun nenbilen, eta kooperatiba sortu zuten. Nahiko ibilbide paraleloa genuen, eta egiten zituzten proiektuekin ikusmin handia nuen. Proiektu teknologiko asko egiten dira, baina osagai sozial batekin. Eta, niretzako, hori oso garrantzitsua izan da. Pertsona erdian jartzea. Teknologia pertsonarik gabe ez da ezer. Teknologia aldatu dezakezu, enpresa baten sistema aldatu dezakezu, baina sistema hori pertsonek kontrolatuko dute, eta pertsonengan eragin behar duzu aldaketaren bat. Beste lan aukera batzuk izan nituen, baina Tazebaezen filosofia asko gustatu zitzaidan.

Kooperatiba oso gaztea zarete, gainera…

Bai, eta azken urte honetan asko hazi gara eta oso pozik eta harro gaude egiten ditugun lanekin.

Beraz, ez duzue robotikak langileak ordezkatuko dituen beldurrik?

Hori eztabaida oso polita da. Gustuko dut, eta, gainera, inguruan, lantegietan lan egiten duten lagunak ditut, eta gero eta robot gehiago daude barruan. Kobotak deitzen direnak, adibidez, robot kolaboratzaileak. Orain arte, robota beti egon da kaiola baten barruan, eta teknikari batek programatzen zuen. Orain, alboan duzu robota eta zurekin batera egiten du lan. Elkarlanean ibili behar duzu. Lan mekanikoa egiten den prozesuetan sartuko dira robotak, hori argi dago, baina pertsonak beti egon beharko du hor. Gainera, robotek ez dute pentsatzen. Guk pentsatzen egon beharko dugu, eta beste aukera batzuk sortuko ditugu. Duela pare bat urte irakurri nuen orain nerabe direnek gutxienez zazpi lan izango dituztela euren bizitzan eta zazpi horietatik bost oraindik ez direla existitzen. Lana asmatu beharko dugun itxaropena ematen dit horrek. Niri, lana asmatzea gustatzen zait. Hor dago gakoa.

Bukatzeko, Lorea: udan, Las Tea Partyrekin dantzatzeko aukera izango dugu, ezta?

Bai! Berriro taula gainera igotzeko eta meneo hori berreskuratzeko gogoa dugu.