Lara Izagirre: “Dagoen dirua baino talentu askoz handiagoa dago hemen”

Nora filmaren muntaian, bere bigarren luzean, murgilduta dabil Lara Izagirre zinegile zornotzarra. Bere proiektu berriaz gain, Gariza Films bere ekoiztetxean egiten duen lanaren gainean ere hitz egin du Izagirrek. Jon Gomez Garaik Azkue fundazioko egoitzan elkarrizketatu du zine zuzendari bizkaitarra.

Lara Izagirre, eta gutxitan aipatzen dena, Garizurieta. Ez dut sekula entzun abizen hori… Ze polita…

Benetan? Askotan eduki izan dut zalantza hori… Nire burua zelan deitu. Lara Izagirre, Lara Izagirre hasi ziren… eta Garizurieta hain luzea izanik, ba, Lara Izagirre gelditu zen. Baina oso pilota da abizena, garia zuritzetik datorrelako, gainera, esanahia.

Gari zuritzaile asko izango ziren, agian, zure aurreko belaunaldietan?

Eta abizendegian ikusi genuen, eta Euskal Herrian oso gutxi gaudela konturatu ginen. Gehiago daude Hego Amerikan.

Dena dela, bigarren abizen horrek badu zure ekoizpen etxearekin harremana, ezta? Bide batez, Lara, esaten duzu ekoizpen etxe gazte eta independentea dela. Zer da gazte eta independentea izatea?

Bai, Gariza, Garizurieta eta Izagirre abizenak nahastuta. Bestalde, gaztea da ez dugulako ibilbide luzerik oraindik, eta independentea, pelikulak modu independente baten egiten ditugulako. Askatasun asko dugu erabakitzeko zer egin eta zertan sartu. Hor ez gaude oso lotuta industriako beste tentakuluei.

Zeintzuk dira tentakulu horiek?

Pelikulak oso handiak direnean eta helburua arrakasta lortzea denean, publiko zabalera heltzea, eta atzean egileen gainetik erabakiak hartzen dituzten ekoiztetxe erraldoiak daudenean… Gu gure erara gabiltza gauzatxoak egiten.

Zuek, edukiontziari baino gehiago, edukiari ematen diozue garrantzia? Istorioa kontatzeari?

Denek ematen diote edukiari garrantzia, baina hori baino gehiago, egiteko moduak ezberdintzen gaitu. Zelan egiten diren gauzak. Eta helburuak. Azkenean, pelikulak egiteko aukera gutxi dugu, eta egiten ditugunean gure erara egiten saiatzen gara. Helburu zehatz batzuekin, baina ez doazenak, agian, zine komertzial horrek bilatzen duen horrekin.

Dena dela, atzamarra apur bat begian sartzearren, kar, kar, kar… Independenteak zarete, baina pelikula independenteak egiten dituzue gazteak zaretelako… Iritsiko da eguna independente izateari utziko diozuena?

Ez nago ziur… Zorionez eta zoritxarrez hain txikiak izanik, eta ditugun baliabideekin ez dut uste inoiz edukiko ditugunik baliabide nahikoa ekoiztetxe erraldoi bat izateko edo beste mota bateko pelikulak egiteko. Independenteak izaten jarraituko dugula uste dut. Gero, zaharrak izango gara, eta independenteak, ibilbide luze bat egiteko zortea badugu, behintzat.

Señor y Señora ekoiztetxea duen Leire Apellaniz galdakoztarrarekin izan nuen elkarrizketa baten, deigarria egin zitzaidan Berlinalen euskal ekoiztetxeak egoten direla lankidetzen bila. Horiek babes ekonomikoa emango dutela suposatzen dut, baina horrek eramaten zaitu lan merkatu handi baten sartzera?

Nire ustez, Leirek edo guk dugun ekoiztetxearen tamaina kontuan hartuta –ez ditugula langile larregi–, erraz dugu gure esentzia eta askatasun hori mantentzeko. Proiektu bakoitzerako bai aurkitzen dituzu beste ekoiztetxe handi batzuk proiektu zehatzak egiteko, izan Berlinalen, Zinemaldian edo beste edozein lekutan. Edo beste aukera batzuk emango dizkizuten banatzaileak. Baina gero, erabaki pertsonala da. Hau da, film bat amaitzen duzu eta hurrengoan zer egingo duzun erabakitzea. Egiten duzun hori aukera bat da. Bide komertziala eta pelikula handiak egitea aukera bat da, eta bestea beste aukera bat da.

Agian, solasaldi hau entzuten dabilenak esango du, Lararen pelikulak ekoizpen txikiak izango dira… milaka euro batzuk… Baina ez. Galdera gordina da, pixka bat itsusia, baina horren inguruan ere berba egin behar da, agian milioi inguru bateko ekoizpenaz hitz egiten ari garelako. Ekoiztetxe txiki batek zelan lortzen du hori?

Lan asko egiten eta baliabide publiko eta pribatuak lortzen. Saiatzen zara telebista kate guztiei atea jotzen; gero, horrela, antena eskubideak saltzen dituzu. Dirulaguntzak eskatzen dituzu, bai Eusko Jaurlaritzan, baita atzerrian lankidetzan produkzioa egiten baduzu herrialde horretan ere… Eta apurka-apurka denen laguntzarekin lortzen duzu pelikula aurrera ateratzeko dirua.

Ikusten duzu gaur egun badagoela mugimendua, bereziki erakundeen partetik? Badago proiektuak sustatzeko asmorik?

Nire ustez, Euskadin eta estatu mailan zinea ez da baloratzen mundua eraldatzeko erreminta bezala. Edo munduari erakusteko euskaldunak nolakoak garen. Orduan, inbertsioa txikia da. Dagoen dirua baino talentu gehiago dago hemen. Beraz, borroka oso latza izaten da, eta nire iritziz oso onak diren proiektuak, askotan, ez dira egiten. Edo bi urtean egin daitekeen proiektu bat luzatu egiten da eta hamar urtean egin behar izaten duzu. Ni ez nago hor, eta ez dakit zer nahi duten politikariek euskal kultura izatea. Baina hor egongo banintz, inbertsioa askoz handiagoa izango litzateke.

Zinean bakarrik?

Kulturan. Gero, begiratzen baduzu zenbait industriatan inbertitzen den dirua lotsagarria da. Eta gero, gainera, esaten digute gu dirulaguntzetatik bizi garela, eta hori oso itsusia da. Benetan, zineak lortzen duen dirua baino gehiago ematen dio bueltan herriari. Pelikulak egiten gauden bitartean langile horiek hemen bizi dira, bertako jatetxeetara doaz, eta soldatak dira. Zinearen diru gehiena soldatetan doa. Zinea hemen egiten dugunok taldearen ehuneko handi-handi bat bertako langileak dira.

Gutxitan aipatzen da inbertsio sozial bat dela zinean egiten dena. Hezkuntza eta osasuna erraz aipatzen dira, baina kulturaren kasuan…

Ikusten baduzu zinean ze herrialdek egin duten apustua… Frantzia ondoan dugu, adibidez, eta zineak Frantzian egin du asko munduan herrialdea ezagutzera emateko. Haiek sistema bat sortu dute, eta haien kulturako gauza garrantzitsu bat bezala sartu dute zinea. Sistema horretan, diru asko ematen diote zineari, baina sare osoa amaitzen dute. Beraz, Frantzian egiten diren pelikulak Frantziako zine aretoetan prezio merke batean oso errazak dira ikusleentzat ikusteko. Sarrera bakoitzetik euro bat, gainera, zine agentzietara doa. Beraz, pelikulak egiten jarraitzeko dirua izaten dute. Borondate kontua da. Filmografia bat izatea nortzuk garen esatea da. Hemen jende asko eta oso ezberdina dago pelikulak egiten, eta aukera hori ez genuke galdu behar. Agian, hemendik 20 urtera beste tendentzia bat ezartzen da, eta zinea ez da gori-gorian egongo. Nire ustez, momentua pasatzen ari da eta ausardia falta da.

“Zinea ez da baloratzen mundua eraldatzeko erreminta bezala”

Zinea, egungo egoera kontatzeko, fikziotik izan edo ez, ikuspuntu bat da eta biharko egunean zer izan garen ulertzeko pelikulak ikustea ondo etorriko da…

Eta gaur egun ere, beste batek zer pentsatzen duen jakiteko pelikulak edukitzea oso pozgarria da. Eta gizarte bat sortzen laguntzen du. Bizitza aldatu didaten pelikulak ikusi ditut nik. Ez da broma bat, nire bizitzako gauza oso garrantzitsuak dira.

Txipa aldatu dizun baten bat esaterik?

Nik ikusi nuenean Lost in Translation nik nire lanbidea zein izango zen erabaki nuen, momentu horretan bertan. Ba, eskerrak Sofia Coppolak lortu zuela bere pelikulak aurrera egitea. Gero, agian, nire pelikula ikusten duen gazte batek pentsatuko du, ba, nik ere egin nahi dut zerbait. Aukera hori ezin da galdu. Orain dirua lortzeko beti izaten da lehiaketa baten modukoa… eta oso itsusia izaten da. Niretzako, oso konplexua da hori… Azkenean, zein da hobea? Niretzako, ez dago pelikula hoberik edo txarragorik. Uste dut denak direla beharrezkoak eta batuketa horrek sortu duela zerbait polita.

Lehiaketak edo sariak dauden momentuan, beti dago baten bat hobea, ezta? Eta sariak jaso edo sarietara aurkezten zaretenean joko horretan sartzen ari zarete, ezta? Hortik ihes egitea ez da erraza izango…

Askotan pentsatu dut horretan. Eta zerk egiten duen pelikula bat ona izatea edo ez. Sariak jasotzeak? Pelikula ez da horregatik aldatzen. Nire ustez, pelikulak horren guztiorren gainetik daude. Sariren bat jasotzen baduzu, ikusle asko badoaz zure pelikula ikustera, hobeto denontzat. Baina horrek ez du esan nahi gehien ikusten ez diren pelikulak onenak direla. Nire ustez, ez. Badaude, agian, neurgarriagoak diren gauza batzuk; adibidez: bildutako-dirua. Jende asko pelikula bat ikustera doanean zerbait duelako da. Eta pelikula hori, horretan, ona da.

Reggaetona ere asko entzuten da…

Baina nor gara gu erabakitzeko gauza bat beste bat baino hobea dela? Reggaetona, musika klasikoa eta beste hainbat egon behar dira. Pelikula mota asko egon behar dira. Badago bizitzeko zinea egiten duen jendea. Pelikulak egiten dituzte eta berdin die beste guztia. Baina istorio bat kontatu nahi duen norbait dagoenean, aukera eman behar zaio. Batzuetan, oso zaila izaten da.

Gero egingo dugu berba zuk kontatu dituzun istorioen inguruan. Baina galdetu nahi nizun, harritu nauelako zuen ekoizpen-etxean umeen casting eta coaching-ak eta filmentzako komunikazio digitala ere egiten duzuelako. Umeen casting eta coaching -a zer da?

Un otoño sin Berlín pelikulan, Liher Quesada 7 urteko ume bat izan genuen, eta ez genekien zelan egiten zen lan umeekin. Orduan, Naiara Carmonarekin lan egin nuen, eta bera coach-a izan zen. Orduan, metodo oso berezi bat sortu genuen, umeak disfrutatzeko helburuarekin. Jokoen bitartez azaltzen genion zein zen gidoia. Lerroak etxean ikasi beharrean, umeak gidoia bere hitzekin esaten zuen. Esperientzia oso aberasgarria izan zen. Joko moduko bat zuten, gainera, eta dado bat botatzean, eszena baten gainean erortzen zen fitxa. Orduan, eszena hori egiten zuten. Ondoren, Naiara nigana etortzen zen, eta umeak hau edo beste hau esan du, esaten zidan, eta nik gidoia aldatzen nuen. Nire gidoia oinarri bat zen, eta haiek umetu-edo egiten zuten. Oso politak diren esaldi batzuk daude pelikulan, eta nik inoiz ez nituzke idatziko. Hortik abiatuta, gurekin kontaktuan jarri ziren Errementari pelikulakoak eta galdetu ziguten nola egin genuen guk. Horrela hasi ginen, eta casting-etik bide berri hau sortu genuen. Casting-ak jokoak ziren, horrela. Umeen kontu hau asko zaindu behar den eta modu berezi baten egin behar den gai bat dela iruditzen zaigu.

Eta nik ikusi ditudan pelikula gehienetan, umeek nik baino hobeto egiten dute berba gazteleraz. Ume horrek ez duela horrela hitz egiten… zenbat aldiz pentsatu izan dugu…

Hori da. Guk gure pelikuletan, beraz, horrela egiten dugu, eta beste batzuentzat ere bai, eskatzen badigute.

Umezaleak izango zarete, orduan…

Ez hainbeste. Benetakotasun hori maite dugu guk. Eta horretan, Naiara eta ni oso zorrotzak garela uste dut. Inguruan dagoen inor baino zorrotzagoak. Eta umeen kasuan, askotan, badirudi pantailan egiten duena ondo dagoela, umea delako. Guretzako, hori ez da nahikoa. Badakigu ume batzuek lortu dezaketela kristoren gauza ederrak egitea. Horregatik egiten dugu hori, ez umeak maite ditugulako. 200 umetik bat badagoelako berezia dena. Ez dira aktoreak, beste gauza bat dira, umeak dira.

Orduan, edozein umek ez du balio aktore izateko?

Ez. Baina gurekin lan egin ostean, ez dira aktoreak ere. Guk pelikularako beharrezkoa dena nola egin erakusten diegu. Liherrek, adibidez, pelikula amaitu ostean ez zela aktorea izango esan zigun. Eta Nora pelikulan eduki ditugunak ere ez dut uste izango direnik. Pelikulan ikusten dituzunean umeak direla ikusten duzu, ez aktoreak.

Horrez gain, badago beste ikastaro bat niri bitxia egin zaidana. Zure mugikorra ezagutzeko ikastaroa…

Kar, kar, kar… Askotan, zinearen munduak ez dizu egunerokoan bizirauten laguntzen. Normalean, zinea egiteak ez dizu dirudik ematen; orduan, denetarik egiten duzu. Ni, bakarrik, ekoiztetxearekin hasi nintzenean, ikastaroak ematen hasi nintzen. Eta ez dakit zelan, ikastaro batek beste batera eramaten zaituelako, hasi nintzen lanean emakumeen jabetza eskolekin. Guk gure ikastaroak ematen genituen, eta zerbait berezia behar bazuten gure kontaktua jartzen genuen orritxo baten. Mugikorren ikastaroa horrela sortu zen. Kultur etxe batetik deitu ziguten esanez emakume nagusiak zeudela erreminta bazutela –smartphonea–, baina ez zekitenak nola erabili. Beraz, guk haiekin Whatsapp taldeak sortzen genituen, argazkiak ateratzen genituen, eta azken proiektu bezala bideo bat egiten genuen eta bakoitzak mugikorrean muntatzen zuen. Oso ondo joan zen eta errepikatu egin izan dugu, gainera!

Ba, nire amari azaldu behar badiozu pelikula bat zelan egin mugikorrarekin…

Ba, guk, azkenean, lortzen genuen… Eta oso polita zen, pertsona batentzat gauza handia izan daitekeelako Whatsapp talde bat sortzea, bideo-dei bat egitea edo argazki batzuk ateratzea. Eskuetan duzun tresna hori ondo erabiltzea.

Ikus-entzunezkoetarako aprobetxatzen ez ditugun baliabide asko ditugu eskura gaur egun?

Ez dakit… Hainbeste gauza daude, ez dugu denborarik. Dena eskaintza den gizarte baten bizi gara. Hori ere arazo bat da. Nik ez dakit zer aukeratu.

Eskura ditugun baliabideez hitz egiten gabiltzala, badago baliabide bat esku-eskura duzuna. Zure herria da hori, Zornotza. Inspirazio iturri moduan ere erabili izan duzu…

Bai. Zornotzak bere baitan izaera asko ditu. Lehenengo filmean herri mota bat behar izan nuen, eta nire jaioterrian aurkitu nuen. Oraingoan, beste bat behar izan dut, eta bertan aurkitu dut ere.

Un otoño sin Berlín ia osorik Zornotzan grabatu zenuen, ezta?

Bai. Bi eszena kenduta, Bilbon grabatu genituela, pelikula osoa Zornotzan egin genuen.

Bide batez, Zornotzan ari garela, duela zortzi bat urte zineklub bat sortu zenuen. Horrekin jarraitzen duzu?

Bai: Kine zinekluba. Kar, kar, kar.

Un otoño sin Berlín-ek sariren bat ere jaso zuen, Irene Escolar aktoreari ere sari potolo bat eman zioten, Goya… Ez dakit horrek lanean jarraitzeko indarrak ematen dizkizun edo…

Azkenean, ez dakizu… Filmaren ibilbidea beste bat izango balitz, beste leku baten egongo nintzen orain? Ez dakit… Behin film luze bat eginda, nire kasuan beste bat egitea izan da asmoa betidanik. Ez dut film-labur edo luze baten artean erabaki behar izan. Erdibidean beste gauza batzuk egiteko aukerak sortzen dira, baina asmoa beste luze bat egitea zen, bai. Un otoño sin Berlín pelikulak balio izan zidan, nire ustez, nire burua kokatzeko eta jakiteko gutxi gorabehera non nagoen ni industria honetan. Beraz, Ireneren saria, jaialdietan egon izana, ikusleak pelikularekin gustura egon izana… oso pozgarria da, eta bai laguntzen zaitu. Hurrengo filmera arte hain luzea egiten da bidea, horrek guztiak bai laguntzen dizu egin zenuen lana gogoratzen. Gero, pentsatzen duzu ere errazagoa izango dela bigarrena egitea, eta, zentzu askotan, ez da hain erraza.

Eta, agian, zure buruari gehiago exijitzen diozu?

Bai; nire kasuan, asko aldatu naiz. Bost urte pasatu dira pelikula batetik bestera. Lehenengo pelikula egin nuenean, 29 urte nituen eta beste ardura batzuk nituen bizitzan. Niretzako, munduan zegoen gauzarik garrantzitsuena pelikula hori zen, une horretan. Eta Nora zuzendu dudanean, nire bizitzako gauzarik garrantzitsuena ez zen hori. Horrek dena ulertzen asko laguntzen du. Pelikula beste leku batetik ikusten duzu, eta gauza batzuekin zorrotzagoa zara, zure zine horretan ze gauza diren garrantzitsuak ikasi egiten duzulako. Baina nik askoz ere lasaiago zuzendu dut, eta oso ondo pasatu dut. Barre asko egin dut, eta hori lehenengo pelikularekin ez zen gertatu. Lehenengo pelikula, niretzako, kalbario bat izan zen; kar, kar, kar…

Bideaz disfrutatzen ikasi duzu…

Bai.

Noiz estreinatuko da Nora? Grabaketak bukatu dituzue, ezta?

Oraindik ez dakigu.

Nora pelikulaz ari garela, hedabide batzuek komedia femenista-tzat hartu dute. Zer da Nora?

Ez dakit ezta komedia bat izango den; kar, kar, kar… Nire ustez, bizitzako momentu txikiak asko baloratzen dituen pelikula bat da. Eta hori oso ederra da. Orain hasi gara muntaketa lanekin, eta ez dakit zer izango den, emakumeen pelikula edo pelikula feminista bat… Azkenean, hori lelokeria bat da. Atzetik dagoen asmoa ulertzen duenarentzat oso pelikula berezia izango da. Izan ere, pelikula gutxik jartzen dute hor intentzioa. Zaila da azaltzea, baina pelikulan ohore handi bat bizi izan dut Hector Alterio aktoreak egin duelako aitite Nicolasen papera, eta gaur egon gara bere eszena bat muntatzen, eta bukaeran bi ume begiratzen ditu. Begirada horrek, bakarrik, merezi izan du ibilbide hau guztiau. Bost urte horretarako. Bere begiak ikusten dituzu, eta esaten diozu zure buruari, “horregatik egiten dut nik zinea”. Eta sentsibilitate hori ulertzen duenak asko gozatuko du pelikularekin. Horrelako momentutxoak egongo dira, eta nortasun hori izango duela uste dut.

Bueno, ba, ikusi beharko dugu. Badakigu Nora amaituta dagoela eta muntatzen ari zaretela, eta adi egongo gara. Eskerrik asko, Lara, gurekin egoteagatik eta TTAPen kolaboratzaile izateagatik ere. Irakurri eta ikusiko zaitugu!

Eskerrik asko zuri!