Kepa Errasti: “Lan berria estreinatuko dugu irailean, maskulinitatearen gainekoa”

Umetatik garbi zeukan Kepa Errasti (Aretxabaleta, 1981) aktore, gidoilari eta zuzendariak interpretazioan jardun nahi zuela. Eskolan hasi zen lantzen antzerkirako zaletasuna eta gaitasuna eta ordutik ez da geratu. “Zorte handia” duela dio, gustuko duenetik biziko delako. Obra berria prestatzen ari da, Fadoak entzuten zituen gizona; irailaren 18an estreinatuko du, Tolosan, Xake Produkzioekin.

Kaixo, Kepa. Arrasaten, Goienaren egoitzan egin dugu hitzordua, zuretzat batere arrotza ez den lekua.

Makina bat aldiz egon naiz hemen. Elkarrizketatzaile egon naiz, elkarrizketatu… aspalditik, gainera.

Jaiotzaz ere gertukoa zara, Aretxabaletakoa, nahiz eta gaur egun Donostian bizi zaren. Entzun nizun behin oso nostalgikoa zarela, iraganari pisu handia ematen diozula; eta, hain zuzen, hara joan nahiko nuke, iraganera, Aretxabaletan eskolan zeunden garaira, orduan izan baitzenuen antzerkiarekin lehen harremana.

Bai, antzerkia betidanik gustatu izan zait, edo interpretatzea. Kurtzebarri eskolan ikasi dut nik eta garai hartan, LHko 6. mailan nengoela, urtero-urtero, eta oraindik ere uste dut egiten dela, egoten zen antzerki astea. Gela bakoitzak aurkeztu behar izaten zuen piezaren bat; gure tutorea Resu Abasolo zen, euskara ematen zigun eta berak ahalegin berezia egiten zuen pieza horiek aukeratzerakoan. Gure aurretik, Ama begira zazu antzeztua zuten gu baino nagusiagoek, eta guk, Iparragirre. Eta nik beti diot antzerkia egin nuen lehen aldia Iparragirre izan zela, eta nik Iparragirreren papera egiten nuen. Zazpigarren mailan beste antzezlan bat egin genuen eta zortzigarrenen, pastoral bat.

Zure irakasle izandako Resu Abasolok dio ordurako oso ondo ematen zitzaizula eta, gainera, oso saiatua zinela gidoiak errepasatzen, moldaketatxoak proposatzen…

Saiatua nintzela eta denbora ematen nuela gidoiak ikasten, hala da, baina moldaketena ez dut gogoan. Bera ere oso saiatua zen antzerkia prestatzeko orduan eta egia da beti eskertu izan diodala, berak jartzen zuen pasioa kontagiatu egin zigulako; ez niri bakarrik, gainontzeko ikaskideei ere bai.

Umetan, eskolan, piztu zitzaizun, hortaz, zaletasuna.

Bai. Momentuan, agian, ez zara hain kontziente; koskortxoagoa zarenenean hasten zara pentsatzen benetan hori dela gustatzen zaizuna. AED euskara elkarteak antolatutako urte osoko ikastaroa egin nuen 16 urte nituela eta adin hartan bai nintzen kontzienteago gustuko nuela eta hortik bizi ahal izanez gero zoriontsu izango nintzela.

Hala ere, institutua bukatu eta Antzerkigintza, Arte Eszenikoak… ikasi beharrean Kazetaritza ikasi zenuen. Zergatik?

Ba, ez dakit. Agian, nik neuk ere kontzientzia hartu nuelako ez zela oso lanbide erraza aktorearena, eta etxean ere gauza bera esaten zidaten. Gauzak kontatzea beti gustatu izan zait, eta horretara gehien hurbiltzen zen gauzetako bat Kazetaritza izan zitekeen, eta hori egitea erabaki nuen; eta etxean ere hala adostu genuen: “Lehenengo, egin Kazetaritza, eta gero, gerokoak…”.

Zerbait seguruagoa edo…

Seguruagoa zer den ere… zeren kazetari izatea, ez dakit, ba… [barre]. Aktoreena ez da batere segurua, baina urte asko daramat antzerkiaren eta telebistaren mundu horretatik bizi izaten, behintzat; oso zorteduna izan naiz.

Kazetaritza ikasketak amaitu, baina arantzatxoarekin jarraitzen zenuen…

Bai, kristoren arantzatzarra neukan [barre]. Etxe honetan, Goienan, ibili nintzen kazetari ikasketak amaitu aurretik ere, praktika batzuk ere hemen egin nituen… baina garbi neukan niri gustatzen zitzaidana, berez, aktore izatea zela.

Saiakera txikitxoak izan ziren, zeren berehala hasi zinen Donostian Antzerkigintza ikasten.

Bai, Donostiako Arte Eszenikoen tailerrean. Madrilera joateko saiakera bat egin nuen, baina, azkenean, ez zen atera eta hona itzuli nintzen eta Donostiako eskola horretan hasi nintzen. Gaur egun, martxan jarraitzen du oraindik eta bertan irakasle naiz orain. Han izena eman nuen, hiru urteko ikasketak ziren, eta berehala etorri zen Goenkale eta hasi nintzen profesionalki honetara dedikatzen.

“Aktore batek sortzaile ere izan behar duela uste dut”

Eta gaur egunera arte, aurretik esan duzun moduan.

Beti diot zorte handia izan dudala, edo ez dakit, une egokian leku egokian egotea.

Eta gogor lan egitea.

Bai, nik uste dut bi gauzaren ondorioa dela, lana eta zortea.

Normalean, gauzak ez dira zerutik erortzen…

Atzera begiratzen dut eta dagoeneko hamabost urte daramat honetan lanean. Ze zorteduna naizen!

Eta zerekin geratzen zara?

Ba, ez dakit, nik uste dut guztiarekin geratuko nintzatekeela; bestela, ez nintzateke-eta hemen egongo. Egia da hasierako urteetan duzun ilusioa kristorena dela, eta gero, hori apur bat jaitsiz doa. Baina ni, hala ere, berehala ilusionatzen naiz gauzekin; proiektu berri baten sartzen naizenean, berehala pizten zait ilusioa. Hortaz, ez nintzateke geratuko gauza bakar batekin. Kurtzebarri eskolan egindako antzezlanez, AEDn Txotx-ekin egin nuen ikastaroaz… guztiarekin oso oroitzapen onak dauzkat.

Aktore izatetik harago, hamabost urteotan formatzen jarraitu duzu eta Gidoigintza eta Zuzendaritza ere ikasi dituzu. Zure arloan sakondu egin duzu.

Pixka bat, intuizioz egindako gauza bat izan da. Oso gertutik doazen bi gauza direla uste dut, zeren aktore batek sortzaile ere izan behar duela iruditzen zait eta. Kazetaritza ikasi nuen, egia da idaztea ondo eman izan zaidala, eta gero, Gidoilaritza ikastaro batzuk egin ditut, film laburrak idazteko ikastaroak batzuk ere egin nituen, Goenkale-n ere hasi nintzen elkarrizketak idazten… Lanbide ezberdinak uztartzen hasi nintzen, baina guztiek ere zerikusia dutenak istorioak kontatzearekin.

Gidoilari izateak norberarentzat sortzeko aukera ematen du, eta, zure kasuan, horren adibide da Mami Lebrun antzezlana.

Atzera begiratzen dudanean, ez dakit oso ondo noiz piztu zitzaidan antzerki obra bat idazteko beharra. Ordura arte, batez ere, ikus-entzunezkoetan aritu nintzen gidoilari, eta ez dakit zerk bultzatu ninduen… Nik uste dut izan zela nik neuk ikusi nuela neure burua aktore moduan halako istorio bat kontatzeko gai. Eta pentsatu nuen nik aktore moduan istorio hau kontatu ahal izateko zerbait idatzi behar nuela. Eta hala sortu zen Mami Lebrun idazteko ideia. Banuen buruan ideiatxo bat: pertsona bat hildako familiako maitatu baten errautsak agertokian botatzen, kabareta eginez. Hori zen hastapeneko ideia, eta amaiera hori emango zion istorio bat pentsatzea zen gakoa. Eta bueltak ematen, pentsatu nuen dirulaguntza eskatzea antzerki-testuak idazteko; eta eman egin zidaten. Eta neukan ideia hari tiraka joan zen istorioa sortzen. Egia da, era berean, hori baino denboratxo bat lehenago gure amona hil zela; oso maitatua zen, harreman estua nuen harekin, eta horrek biztuarazi zidan edo tranpolintxoa izan zen istorio hori idazteko.

Horregatik da horren istorio pertsonala.

Bai; agur bat ere bada. Asko maite izan duzun pertsonari agur behar den moduan esateko bidea. Nik amonaren kasuan, sentsazio hori bete-betean izan nuen; etxean hil zen, guztiok geunden han… Eta hor konturatu nintzen ze garrantzitsua den lasai geratzea zentzu horretan zure inguruko pertsona maitatu bat joaten denean eta aukera duzunean agur esateko eta hain modu naturalean joanda, gainera, zahartzaroak eroanda, guztia bizi eta gero. Horrek guztiak bultzatu ninduen istorioa idaztera.

Eta ikusleen aldetik primerako harrera izan duen antzezlana da, eta saritua, gainera.

Hori guztia xinda izan da. Sortzen hasten zarenean, edo niri, behintzat, gertatzen zait, eta pentsatzen dut jende askori gertatzen zaion gauza dela, sekulako segurtasun falta sumatzen dut. Gainera, gure lehen lana izanda, gogoratzen dut pentsatzen nuela: “Hau ondo esanda egongo ote da…”, “hau ondo ulertuko ote da…”… Hasieran idatzi nuen gidoiari buelta pila bat eman genizkion talde osoak; zeren hori ere oso garrantzitsua da eta: talde lana. Taldean zenbateraino molda daitekeen norberak idatzitako zerbait, eta norberaren burutik pasatzen ez diren gauzak atera daitezke talde energia batetik. Eta horrekin ere jabetu nintzen prozesu hartan. Sekulako zalantzak geneuzkan hasiera baten eta gogoratzen naiz lehen aldiz estreinatu aurretik jende ezagunari, ingurukoari, deitu geniola ikustera etortzeko. Eta jaso genuen erantzuna, hasiera-hasieratik, izan zen etorritakoei zaplazteko emozionala ematea bezalakoa. Gu ere ez ginen kontziente. Eta gerora, oso polita izan da ibilbide guztia. Oso polita izan da plazaz plaza ikustea jendeari emandako zaplazteko emozional hori eta jendearen esker ona zentzu horretan. Eta entzutea: “Zenbat mugitu didazuen barrua”. Eta gero etorri dira Donostia saria… oso bidaia polita izan da.

“Literaturaren bitartez, gertatzen denari nolabaiteko ordena jarri nahi izaten diozu”

Hain zuzen, Mami Lebru-n aurrera ateratzeko Xake Produkzioak sortu zenuten, eta hortik aipatu duzun talde lana.

Bai, baina ez zedin hartan bakarrik geratu, beste gauza batzuk ere aurrera atera ahal izateko.

Eta etorri dira.

Eta etorriko dira.

Etor daitezela, gainera!

Etorri da Lur. Familiarendako ikuskizun gisa planteatu genuen, haur transexuala protagonista duen lan bat. Baina transexualitateari buruz baino gehiago da onarpenaren edo onartua sentitzearen garrantziari buruzko lan bat. Eta horrekin ere oso erantzun polita jaso dugu. Lantaldea mantendu egiten dugu, baina aktoreak aldatu egiten ditugu istorio bakoitzak eskatzen duenaren arabera. Lantaldea mantendu egiten dugu, oso ondo funtzionatu izan duelako orain arte, eta badugulako edo aurkitu dugulako gauzak kontatzeko modu amankomun bat.

Eta zer proiektu berri duzue esku artean?

Gauzak ondo bidean, ekainean hasiko gara hurrengo ikuskizuna izango dena entseatzen. Momentuz, jarri diogun izena da, eta nik dut uste horrela geratu dela, Fadoak entzuten zituen gizona. Irailaren 18an estreinatuko dugu, Tolosan, eta maskulinitatearen gaineko lan bat da. Oraindik ez dut gauza askorik esango, zeren idatzita dago eta, baina Mami Lebrun-ekin gertatu zen moduan zalantza handiak ditut orain ere eta nahiago dut taldearekin kontrastatu gidoia, entseatzen hasi, ikusi zer aldatzen den, zer ez… Zineman road movie-ak dauden moduan, ba, hau izango litzateke road play edo antzerkian kontatzen den bidaia bat bi gizonen artean. Hirugarren pertsonaia bat ere badago, baina horri buruz ez dut gehiegi esango, pisu handia duen arren istorioan. Bi mutil dira, bata kamioilaria eta bestea autostopa egiten fado lehiaketa amateur batera doan mutila. Kamioilariak batu egiten du eta kasualitatez bi hauek txikitatik ezagutzen dute elkar, baina kamioilaria herriz aldatu zen txikitan eta urte askoan ez dute elkar ikusi. Hori horrela, bide bat hasiko dute elkarrekin: batak, Portugalerantz; besteak, Huelvarantz. Eta Meridarainoko bidea elkarrekin egingo dute. Eta bidean gertatzen dira gauza batzuk eskatzen dietenak hausnartzea gauza askoren gainean, eta guztiek dute lotura maskulinitatearekin: gizona izatea zer den, gizona izateko modu bakarra dagoen…

Gaur egun, asko hitz egiten den gaia.

Bai, eta orain idazten ari naizela eta irakurtzen ari naizela honi buruz, erpin asko dituena, gainera. Nik uste dut orain falta dela gidoiari dagokionez apurtxo bat zentratzea norantz joango den edo erabakitzea ze gauza konkreturi buruz berba egingo den, edo, agian, guztiari buruz berba egin daiteke… Prozesu honetan egoten diren segurtasunik eza horiek guztiak kudeatu guran nabil orain.

Kamioilaria eta fadoak abesten dituen mutila…

Bai, eta hori ere kontatzen da antzezlanean. Behin irakurri nuen artikulu baten fadoak Portugaletik kanpora ezagunak direla, batez ere, emakumeek abestuta, eta jende askok uste duela ez dagoela fado abeslari gizonezkorik. Baina asko daude, nahiz eta ez diren emakumezkoak bezain ezagunak. Teoria bat ba omen zegoen, nahiz eta ez den bakarra, esaten zuena fadoetan abesten diren gairik esanguratsuenak direla tristura, nostalgia, maitemina… normalean, emakumezkoei lotzen zaizkien sentimenduak, eta horregatik abesten dituztela emakumezkoek. Eta horregatik ez direla hain ezagunak Portugaletik kanpora gizonezko fado abeslariak. Eta ideia horren bueltan sortu zen guztia.

Gogotsu eta zain geratzen gara.

Ikusiko dugu zertan geratzen den, baina nik uste dut baduela izenburuak halako puntu erromantiko bat gero istorioak hainbeste izango ez duena, baina bueno, ikusiko dugu.

Eta pentsatzen dut antzezlan hau ere euskaraz sortu duzula; zeren zuk guztia euskaraz sortzen duzu eta.

Bai; izan ere, euskalduna naiz eta hor sentitzen naiz erosoen eta natural ateratzen zaidan hizkuntza hori da. Lur-en kasuan, bai itzuli dugu orain gaztelerara eta egin dugu saiakera bat gazteleraz estreinatzeko eta FETENen egon gara, Gijoneko haurrendako antzerki jaialdian. Iruditzen zitzaigun gaia bazela esportagarria eta saiakera ere egin nahi genuen, bestalde. Baina sortu, euskaraz sortzen dut, euskaraz bizi naizelako, betidanik bizi izan naizelako euskaraz. Oso arraroa egingo litzaidake gazteleratik sortzea.

Hain sentimenduetatik hitz egiten denean, gainera.

Bai, eta beti pentsatu eta defendatu izan dut kontatu gura duzun hori izan behar dela benetan kontatu gura duzun zerbait. Izan ere, askotan gertatzen da segun eta ze dinamikatan sartzen zaren bihurtzen dela enpresa bat; baina, bestalde, bada enpresa bat eta produktu bat, esatea gogorra den arren. Baina enpresan daukazun dinamikaren arabera, ez da gure kasua, gu zortedunak gara, baina badira bai ala bai urtero zerbait berria atera behar dutenak duten egitura mantendu ahal izateko. Eta uste dut kasu horretan arriskua egon daitekeela, galdu dezakezula benetan kontatu nahi duzun hori kontatzea. Presa horrek edo etengabe sortzen egon behar horrek uste dut batzuetan bai eragozten duela aurkitzea zer den bene-benetan zuri barruak eskatzen dizuna kontatzeko. Nahiz eta kontatzen duzun hori bestela ere interesgarria izan daitekeen, eta zure gustukoa. Baina hor badago teklatxo bat, inportantea dena topatzea, kontatu nahi duzun hori kontatu behar izateko.

Benetakoagoa?

Bai, norberarentzat, bederen. Agian, publikoari ez zaio piperrik inporta. Gero, hor dago publikoarekin konektatzea edo ez konektatzea istorio batekin. Baina nik uste dut norberarendako inportantea baldin bada beti izango duela zerbait berezia kontatzen ari zaren horrek. Jende gehiagori edo gutxiagori gustatuko zaio, beti ezin garelako mundu guztiaren gustuko izan, baina beti izango du zerbait oso zurea. Eta Mami Lebrun-ek nik uste dut horregatik funtzionatu zuela funtzionatu zuen moduan.

Zenbat malko, Kepa.

Mordo bat, eta guk?

Antzerkia, ikus-entzunezkoak, orain websailak… formatu asko landu izan dituzu. Garrantzitsua da egokitzen jakitea, eta zuena moduko lanbide baten, agian, gehiago.

Bai, gure lanbidea horren ezegonkorra da, etorri denari eutsi behar izan diot. Zorionez, ondo moldatu naiz eta gustura egiten dut, gainera, gauza baten zein bestean. Aukeran emango bazenit, ez nuke jakingo aukeratzen. Azkenean, nik uste dut kontatzeko gogo hori izatea dela kontua, pasio bat izatea zerbait kontatzeko. Ilusioa baduzu, hori bera bakarrik, ederra da.

Websailak aipatu ditugu eta berriki gurekin Ttap aldizkarirako Gorabeherak izenekoa egin duzu. Zer-nolako esperientzia izan da?

Oso polita. Gainera, bitxia izan da; izan ere, enkarguz etortzen zaizkidan lanak, lehen esan dudan moduan, ez dira zure-zuregandik sortutakoak…

Baina hau zure-zure egin duzu.

Bai, horretara nindoan. Enkargua egin zenidatenean esan nizuen proiektuan sartuko nintzela benetan aurkituz gero zuek emandako osagaiekin zerbait engantxatuko ninduena. Eta bat-batean ideia izan nuenean hasi nintzen ilusionatzen, oso neure egiten. Eta ikusten tiradizoa izan zezakeela eta oso dibertigarria iruditzen zitzaidan ikusteko eta egiteko ere bai. Bestalde, ikusten nuen Nerea Arriolak egiten dituen pertsonaia desberdinak karakterizatu eta egin ahal izatea aktore moduan opari bat zela.

Eta proiektuarekin ilusionatzen hasi eta oso emankorra izan zen, gidoiak bata bestearen atzetik etorri zitzaizkizun.

Hala da, berehala idatzi nituen lehen bost istorioak. Garbi ikusten badut zein den pertsonaia eta zeri buruz hitz egin ahal duen, gainerakoa badator…

Esperientzia berria izan da niretzat ere eta, besteak beste, karakterizazio prozesuak liluratu egin nau. Hiru ordutik gora eman zuten makillatzaileek Nerea Arriolari Mikel Laboaren itxura emateko.

Gozada hutsa izan zen Nerearekin lan egitea, eta baita makillatzaile eta ile-apaindegi taldearekin ere. Zer-nolako lana egin zuten, haluzinatu egin nuen. Garbi neukan, gainera, honek funtzionatu ahal izateko pisu handia jarri behar zela karakterizazioan. Izan ere, oso pertsonaia ezberdinak dira atal batetik bestera eta izan behar zuten identifikagarriak, oso ikonikoak direlako. Eta primeran daude.

Koronabirusaren testuinguruan, ekonomiako sektore askotan izango du eragina, eta zer esanik ez zuen sektorean, kulturan. Sortzaile eta kultura arloko langile moduan nola sentitzen zara? Babestua, bigarren mailan…?

Egon dira bilkurak eta badaude eztabaidak ikusteko nola lagundu daitekeen sektore honetan. Normalean da sektore bat krisi ekonomiko egoeretan azken putz izaten dena. Beste sektore batzuek izaten dute lehentasuna. Egia da oso bitxia dela. Aurreko baten aritu ziren hitz egiten sektore desberdinetako langabezia tasez eta pentsatu nuen gurean %98-edo izango dela; nor ari da edo aritu da lanean gurean? Aretoak itxita daude, telebistak ere bai… sekulako langabezia tasa egon behar du. Zer gertatzen da, gainera? Ez naiz aditua, baina pentsatzen dut jende asko batzen diren espazioak direla zabalduko dituzten azkenak; tartean, antzokiak. Bien bitartean, bertan behera geratu diren emanaldiak ez dira kobratzen, ez dakigu atzeratu ahal izango diren datozen hilabeteetara, agenda horiek beteta daudelako. Ez dago tarterik orain bertan behera geratzen diren antzezlan horiek programatu ahal izateko, ez dakigu lekurik egingo zaien… Nik uste dut okerrena dela, eta uste dut uste orokorra dela, ezjakintasuna, gertatuko denaren zalantza.

Pazientziaz hartu beharko dugu, Kepa, eta ea guztion artean erantzun egokia emateko gai garen. Eskerrik asko gurekin izateagatik eta segi ondo.

Eskerrik asko zuei, eta berdin.