Joseba Irazoki: “Ez dakidana ikastea gustatzen zait”

Joseba Irazokik (Bera, Nafarroa Garaia, 1970) berezkoa duen jatortasun eskuzabal horrekin hartu gaitu bere entsegu eta sormen lokalean, dozenaka gitarraz, pedalez eta anplifikadorez inguraturik. Gitarra Lekeitioak, onomatopeikoak II disko instrumentala plazaratu berri du. Hogeita hamar urte bete berri dira Londresera gitarra ikastera joan zenetik. Ordutik gitarraren menpe eta haren atzaparretan harrapaturik bizi dela dio. Diskoak hori baieztatzen du: gitarraren birtuoso baten erakustaldi latza baita. Aurretik prestaturiko melodien gainean inprobisazio saio harrigarriak egiten ditu. Antzeko moldean erantzuten die elkarrizketako erantzunei: lehendabizi, erantzun ortodoxo samarra, eta jarraian, ateraldi bizi eta hainbatetan espero gabeak.

Esker mila hartu gaituzuen lekuan hartzeagatik. Zer da hau, zure katedrala? Zure baseliza?

Niretzako halako tenplutxo bat da. Hemen lan egiten dut, eta goxo nagoen leku bat da.

Zure entsegu eta sormen lokala da. Hemen kozinatzen duzu dena, ezta?

Gehien-gehiena. Lehenago, etxean neukan, pisuan, baina gero, lokal hau hartu nuen, gitarrak ez baitzitzaizkidan etxean sartzen. Gaur egun, lan guztia hemen egiten dut: konposatu, errepertorioak ikasi, dena hemen.

Bart, zure diskoa entzuten aritu nintzen. Behin eta berriz piztu zitzaidan pentsamendu bera: ze gustura geratu den Joseba disko honekin. Nire iruditua da ala hala da?

Bai; izandu da disko bat presiorik gabe egin dudana. Aspalditik egin nahi nuen disko bat zen, baina bertze proiektu batzuk lehenetsi ditut: Nacho Vegasekin ibili naiz jiran, Pettirekin, Rüdigerrekin… Eta disko hau bukaerarako utzi dut. Neguan bai nahiko libre egon naiz, eta lokalean eta lasaitasun osoz egin dut diskoa. Gozatu dut, bai, ez nuelako inolako presiorik edo helmugarik. Banekien argitaratuko zela, baina gehiago izan da plazer pertsonalerako disko bat.

Rockdelux aldizkarian Antton Iturbek idatzi du zure diskorik hoberena dela. Ados?
Pertsonalki ere hori bera esan dit. Ez dakit. Hori esatea polita da; erran nahi dut poza ematen didala, adinarekin gauza hobeak egitea ona delako, geroz eta musikari hobea izanen naizen seinale, agian. Pentsatu nahi dut beti daukadala zer hobetua, hobetzen ahal dudala bai instrumentuarekin, bai ahotsarekin, bai konposizioan. Disko hau nahiko pertsonala izan da. Saiatu naiz bide ezezagunak bilatzen, edo hori izan da nire ideia. Horregatik, uste dut badaukala originaltasun bat. Originaltasuna ez da beti gauza ona, baina, kasu honetan, hori diskoan erakargarria dela uste dut. Anttonek hori ikusi du, eta ni pozik.

Hiru zigilurekin plazaratu duzu diskoa: Bidehuts, Hegoak eta Otoroku. Nola sortu da zigilu uztarketa hori?

Diskoa egin ahala ikusten nuen ahotsik ez nuela sartuko eta disko instrumental bat izanen zela, non zirkuitu batean gehiago ulertuko zen. Euskal Herrian badira musika horretako zaleak, baina…

Masa kritikorik ez, eta nazioartean bilatu behar.

Hori da; nazioarteko zirkuitu horretan egin dudan musika hobeki ulertuko zutela uste nuen. Musika instrumentala egin dudanean, beste disko batzuetan, zigiluak bilatu izan ditut, eta, adibidez, Japonian birak egin izan ditut… 

“Musikariok musikaren zerbitzura egon behar dugu, edertasuna hor baitago, eta ez egoan”

Hor nonbait irakurri dut honako honetan Japonian argitara daitekeela diskoa, kasete formatuan…

Bai. Ez dakit kanta guztiak sartuko diren kasete batean, eta ez dago konfirmatuta, baina Japonian bizi den gitarrista amerikar batek kasete zigilu bat dauka eta esan dit gustatu zaiola eta argitaratu nahi duela. Argitaratu izan ditut gauzak Portugalgo zigilu batean, Ameriketan kasete bat argitaratu nuen… Disko honekin pentsatu nuen nahi nuela probatu kanpoan.

Japoniako kasetearenak anekdotikoa eman lezake, baina oso ongi islatzen du nazioartean badela halako disko esperimentalak maite dituen eszena, zirkuitu hori.

Badago; mundu osoan, gainera. Aldizkariak ere badira, musika mota honi buruzkoak. Ni, adibidez, Ingalaterrako musika mota horretako aldizkari baten harpideduna naiz. Joaten zara begiratzen zer zigilu dauden, non mugitzen den musika hori eta abar. Londresko Otoroku, adibidez, hori da, inprobisazio musika programatzen duen areto baten zigilua. Musika areto hori, New Yorkeko beste pare batekin, mundu osoko inprobisazioko katedrala da. Kantuak bidali nizkien eta baietz erantzun zidaten. Bestalde, Hegoak Diskoak irundar batek darama. Londresen dago, urte nahiko daramatza han, eta Euskal Herriko musika esperimentala argitaratzen du, ez bakarrik gaur egungoa. Pascal Gaigneren 70eko hamarkadako disko bat. Katarainen, Fermin Muguruzaren eta Negu Gorriaken teknikariaren disko propio bakarra, instrumentala, ere atera du. Verde Pratoren bat ere argitaratu du, duela gutxi.

Gitarra lekeitioak. Bistan da izenburuarekin Mikel Laboa omendu nahi izan duzula.

Hasierako izenburuak Gitarra onomatopeikoak II izan behar zuen, badelako Onomatopeikoak I diskoaren bigarren zatia, baina, beste zigilu batzuekin argitaratu behar nuenez, Hegoak diskoetxeko nagusiak esan zidan izenburuak eta azalak aldatu behar genituela. Almohada-rekin buelta pare bat eman nizkion. Pentsatu nuen Lekeitioak ere onomatopeikoak zirela. Eta Mikel Laboari omenalditxo hau egitea erabaki nuen.

Fermin Muguruzak esan zuen Mikel Laboaren eta Tom Waitsen arteko hibridoa zarela. Zer deritzozu?

Hori Berria egunkariaren urtemuga bateko kontzertu bat egin eta gero izan zen. Hondarribian egin genuen, Lisaboren aurretik jo nuen, eta hark Twitterren hori jarri zuen.

Eta, ados?

Bueno, orduan oso proiektu eroa nuen: disko hau bezala, baina performatiboagoa.

Gitarra onomatopeikoak I horrekin alderatuta, azken disko hau errazagoa izan liteke, melodia gehiago baitu, baina, aldi berean, distortsioetan-eta harago joan zara. Ez dakit alderaketa horrekin ados zauden.

Bai, bai, asmatu duzu. Lehenengoa guztiz inprobisatua izan zen; badaude pieza batzuk zuzenekoren batean egin nituenak, guztiz inprobisatuak. Azken disko honetan…

Badago oinarri bat, melodia bat, ezta? Horren gainean inprobisatzen duzu…

Bai, hala da; instant composition formula erabili dut. Horrek zer esan nahi duen? Bada, momentuan-edo konposatzen duzula. Inprobisazioa izaten ahal da guztiz inprobisatua, deus pentsatu gabe. Baina, kasu honetan, disko hau pentsatua izan da. Abiapuntua, pieza bakoitza grabatzeko, beti izaten zen melodia bat. Izaten nituen bizpahiru melodia eta melodia horiekin jostatzen nintzen. Beraz, erdi idatzia erdi inprobisatua izan da. Melodia bilatu dut, baina ez dira abes daitezkeen melodiak. Gero bai, badira momentu batzuk abstraktuagoak, baina badago melodia. Dena dela, disko hau ez da horren zaila, jendea abisatzen ari naiz…

Baten batek Twitterren esan du droga gogorra dela.
Ikusi dut, bai. Droga gogorra da, baina entzungarria.

Bi kolaboratzaile dituzu diskoan, bi gitarrista, Rhodri Davies eta Raphael Roginski. Daviesi zure diskoari buruzko oso iruzkin ederra irakurri diot. Dio gitarrarekin egiten duzuna erakustaldi harrigarria dela, baina egorik gabea, ez dela harrokeriatik egindakoa, baizik eta apaltasunetik eta eskuzabaltasunetik.

Oso polita da, bai, baina uste dut musikari guztiok, sortzaile guztiok, ego puntu bat badugula [kar, kar, kar]. Ez dakit kazetariek…

Bai, bai.
Beharrezkoa da, eta nik ere edukiko dut. Baina esaten da musikariok egon behar dugula musikaren zerbitzura, kantuaren zerbitzura, birtuositateak egin behar direla erabili modu eraginkorrean. Disko honetan nik, nahiz eta ez den erraza, edertasuna bilatu dut, eta edertasuna uste dut ez dagoela egoan, baizik eta hor.

“Urte aunitz dira gitarraren pean bizi naizela, eta haren atzaparretan harrapatuta nauka”

Gitarrista ez ezik, abeslaria eta konpositorea ere bazara. Baina zuk, batez ere, gitarrista zarela diozu. Zergatik?

Nik gitarra ikasketak egin ditut. Oraintxe 30 urte bete dira Londresera gitarra ikasketak egitera joan nintzenetik. Horregatik, disko hau Londresen ere argitaratzeak ilusio berezia egin dit. Beti bilatzen dituzu horrelako tontakeriak. Gitarrista… Hala sentitu izan naiz eta hala sentitzen naiz. Urte aunitz dira gitarraren pean, eta bere atzaparretan harrapatuta nagoela uste dut.

Zer harreman daukazu gitarrarekin?

Gitarra pila bat dauzkat, baina ez naiz sobera materialista. Gehienak aldatuko nituzke. Bakar batzuk ez, horiekin oso soinu ona lortu dudalako eta hori lortzea kosta egiten delako. Hor ibiltzen zara saldu-erosi, hain zuzen ere, soinu hori lortzeko. Soinuaren bila goaz eta gitarrak hori kanalizatzeko instrumentuak dira. Niri gitarra batek eman behar didana soinua da, hatzekin ematen diodan hori ongi-ongi kanalizatzeko.

Gitarraren bati izena jarri diozu?
Ez diot jarri, ez.

Nola sortu zitzaizun gitarrarekin esperimentatzeko bulkada?
Edozein gazte bezala, punk-rockean hasi nintzen, eta heavy musika ere egin nuen. Punk-rocketik heavyra pasa nintzen, beti egin nahi izan dudalako ez dakidan hori. Beti gauzak bilatzen ibili naiz. Garai batean, hemen, Beran, musika esperimental jaialdia egin zuten, eta Artelekun ere egin zituzten musika esperimentaleko ikastaroak. Ez dakit horregatik den, baina bide horrek beti erakarri izan nau. Agian, musika esperimentalak baino gehiago, esperimentatzeak erakarri izan nau. Hitz horrek. Hor dagoenak. Ni erakartzen nauena da ez dakidan hori jakitea. Horren bila joaten zarenean musika esperimentala topa dezakezu, baina badira musika esperimentalak jada aspertzen nautenak, ez nautenak erakartzen.

Bide hori hartzerakoan, zein heinean izan du pisua beratarra izateak, Lapurdi, eta pixka bat harago, Frantzia edukitzeak?

Hurbilago izan ditugu Frantzian egin izan diren musikak, eta garai batean Frantzia pixka bat aurreratuagoa zegoen, guk bizi izan dugun frankismoaren garai haietan eta. Gauza batzuk geroago iritsi dira. Frantzia kulturalki oso potentea izan da: jazz eszena hori zaintzen du, mundu osoko jazz musikariak Frantzian izan dira… Hori hurbil edukitzeak eragin du Bidasoaldean, karakterra eman digu. Lisabori Hondarribian. Xabier Erkizia musika esperimentalean ibili izan da, eta Baionara joaten zen, Laboak egiten zuen bezala, diskoak hartzera. Han bazegoen banatzaile bat. Eta banatzaile hartan hartzen zituen diskoak, ekartzen zituen Berara eta hor ibiltzen ginen herriko tabernan diskoak trukatzen. Han ezagutu genuen musika hori.

Musika kontrabandistak.
Hori da, halakoak izan gara. Orduan bai, gurean beti presente izan dira musika berri horiek. Nik aspertzeko joera handia daukat, eta horrelako musikek erakarri egiten naute.

TTAPeko azken elkarrizketa Chill Mafiako taldekideei egin genien. Haien taldean, gitarrarik ez. Zer iruditzen zaizu gero eta gehiago zabaltzen ari den gitarrarik gabeko musika urbano hori?
Beti erraten da rocka hilda dagoela. Nik ordenagailua erabiltzen dut, musika sortzeko eta, baina, agian, horrekin ez naizelako abila, betiere nahiago ditut instrumentu fisikoak; nire kasuan, gitarra. Bestalde, orain, pedal pilo bat erabiltzen ari naiz. Pedalek oso soinu ezberdinak ematen dizkizute. Adibidez, sintetizadore soinuak. Egun egiten ari naiz gauzak zeinetan nire gitarrak ez duen gitarra soinurik, baizik eta sintetizadore soinua. Estetikoki ere gitarrak eszenatokian badu zerbait. Chill Mafiakoek, adibidez, pare bat kantutan gitarra atera zuten, Donostiako festetan ikusi nituenean. Ez dut pentsatu nahi instrumentu bat dela musika mota baterako eta beste bat beste baterako. Musika musika da. Ez dakit: oraingo musika bakarrik ordenagailuarekin egiten da edo lehenagoko rock-and-rolla bakarrik gitarrekin egiten zen? Hori mugak jartzea da. Eta ni saiatzen naiz musika egiterakoan mugarik ez jartzen. Estilistikoki, adibidez, beti erraten dut reggaetona gustatzen zaidala. Berdin instrumentuekin. Nola jarriko dizkiegu mugak instrumentuei? Tontakeria hutsa iruditzen zait.

Musikari askorentzat jo izan duzu. Musikari askoren errepertorioa ikasi eta hartara barneratu behar izan duzu. Zure estilo pertsonal hori garatzeko zein heinean lagundu dizu horrek?

Denak balio du, denak hezten zaitu. Errango nuke baietz, baina gauza batzuek beste batzuek baino gutxiago. Atom Rhumbarekin ibili nintzenean, adibidez, hor bai salto bat egin nuen, pedalak erabiltzeko orduan gauza dezente ikasi nituen. Duncan Dhurekin, [Mikel] Erentxunekin egiten genuen musika folkia egiteko banjoa erosi behar izan nuen, eta banjoa ikasi…. Bai, denetatik ikasten dut gaur egun naizena izateko.

Eta egun zer zara? Esan ohi da erroak euskal folkean dituzula, baina baita pop eta folk anglosaxoian ere. Zuk zer diozu?

Zaila da, oso disko estilistikoki ezberdinak argitaratu ditudalako, eta, gainera, disko aunitz.

Rockdelux-en Iturbek dio ez dagoela zenbatzerik zenbat disko egin dituzun, zureetan ez ezik beste artista askorenetan parte hartu izan duzulako. Zureak, hogeitik gora?

Nire izenarekin hogei bat. Inprobisaziozko hiruzpalau badaude hor, baina ez dakit horiek zenbatu behar diren. Nire definiziora itzulita, aipatu duzun definizio hori lotuta dago abestuz, ahotsarekin egin dudan ibilbideari. Hasi nintzen folk abeslari, gero pasa nintzen pop-rock abeslari izatera eta orduan influentziak bai izan ziren euskal ukitukoak, eta, normalki, anglosaxoiak. Baina gero, musika instrumentalak egin izan ditudanean, uste dut zailagoa dela estilistikoki definitzen nondik etortzen diren influentziak. Bai erranen nuke disko hau, melodiei dagokienez, nahiko mendebaldekoa dela, ez baitira batere ekialdeko melodiak. Nire ahotsaren ibilbideari jarraitzen dio.

Elkarrizketaren batean irakurri nizun akaso ahotsa gehiago landu beharko zenukeela, ez duzulako gitarra bezainbeste prestatu.
Berdintsu segitzen dut. Orain diskoa bukatuta, hasi nahi dut abestutako kantuekin. Baditut ideia batzuk. Ahots eskola batzuk hartzekotan nago. Uste dut denbora gehiago dedikatu behar diodala. Erosoago nago gitarra jotzen. Ahotsa… Uste dut falta zaidala gustua hartzea ahotsari. Oraindik ez dut gozatzen, seguru asko ez diodalako horrenbesteko denbora dedikatzen. Gauzei zenbat eta denbora gehiago dedikatu, orduan eta plazer handiagoa hartzen diezu.

Autoan zure kantuak entzuten etorri gara. Eta kamerariek galdera egin didate: “Inprobisazio kanta hauek nola eramanen ditu kontzertuetara? Errepikaezinak dira…”.

Lehen ere esan dut ez dela disko erabat inprobisatua. Azaroan gaude [elkarrizketa grabatu zelarik]. Uste dut joan den urteko azaroan hasi nintzela. Apiril edo maiatz aldean amaitu nituen grabazioak eta nahasketak maiatzean bertan egin nituen. Beraz, kontzertuak prestatzen hasi nintzenean, jada ez nintzen oroitzen nolakoak ziren melodiak. Egin behar izan ditut berrikasi. Zuzenekoetarako orain diskoaren gainean jotzen ari naiz, hain zuzen ere, horretarako, berrikasteko. Jatorrizko kantuetatik nahiko hurbil egonen dira, baina errepikatu gabe.