Ibil Bedi: “Iruñe rockzalea hausten ari da”

Iruñeko Geltoki gunean egin diegu elkarrizketa Ibil Bedi taldeko kideei. Guneko koordinatzaileak kontatu digu ez zituela ezagutzen, baina berriki han jo zutela, eta haien Ama kantua entzundakoan negar egin zuela. Pasadizoak ederki islatzen du taldearen poparen berezitasuna, benetakotasuna, indarra. Borborka dabilen Iruñeko eszenako beste perla bat. Perla beltz bat. Edo, apika, beltxarga beltz bat. Halaxe deitzen da haien disko karrikaratu berria: Beltxarga beltza.

Iruñeko Geltoki gunean egiten ari gara elkarrizketa. Amets, duela gutxi hemen kontzertua eskaini zenuten.

AMETS ARANGUREN Duela pare bat aste. Oso toki aproposa da kontzertu akustikoak egiteko.

Txoko cool-egia ez ote diguten prestatu.

IBAI OSINAGA Guri argi txiki hauek gustatzen zaizkigu. Kontzertuetan erabiltzen ditugu.

Ez al du ematen garagardo iragarki bat?

I.O.: Bai, pixka bat bai.

Zuen bigarren diskoa Beltxarga beltza deitzen da. Amets, izenburua fonetikoki ez omen zaizu gustatzen.

A.A.: Taldearen izenbururako sonoritate suabe baten bila ibili ginen: Ibil Bedi. Beltxarga beltz hori, tx eta tz horiek gogorrak egiten zitzaizkidan. Baina gero, kantuekin bat egiten du ideia horrek. Eta ideia, kontzeptua, sonoritatearen gainetik jarri dugu.

I.O.: Beltxarga hitza horrela ikasi genuen, diskoari izena jarri behar genionean.

Beltxarga beltzarena Libanoko filosofo baten sormena omen. Ezin cool-agoa izan kontua…

I.O.: Eta tipoa ere nahiko cool-a da. Nassim Taleb. Estatubatuarra da orain, nazionalitate bikoitza du. Eta politikoki ez dago argi non kokatzen den. Baina haren teoria irratian entzun nuen, eta gustatu zitzaidan.

Zein da kontzeptua?

I.O.: Beltxarga beltzak dira espero ez ditugun gauzak; batez ere, zentzu ekonomikoan. Gertatu aurretik ezinezkotzat jotzen ditugunak, eta gertatu direnean, ulertu ahal izateko, aurretik atzera analizatu behar ditugunak, muinera iristeko.

Ñabardura bat: aitortu duzu irratian entzun zenuela, ez duzu esan Taleben liburu batean irakurri zenuela…

I.O.: Ez naiz hain cool-a [Barre].

Amets, Ibaik egia esan du. Eta zuek egiari, benetakotasunari, garrantzi handia ematen diozue: zer egiten duzuen baino garrantzitsuagoa da nola egiten duzuen.

A.A.: Bai. Batzuetan, iruditzen zait gauzak egiteko gure moduan badagoela gauzak bilatzeko intentzio bat. Kasu honetan, barrutik kantatzen eta idazten saiatu gara. Benetakotasun bat badago hor. Ez da zerbait bilatua, baizik eta badagoena.

Letrak zuek biok idazten dituzue. Nire lankide eta zuen lagun Ane Eslavak Berria-n idatzi zuen lehen diskoan galerari abestu zeniotela, eta bigarren honetan, aldiz, maitasunari. Ados?

I.O.: Bi kasuetan maitasunari kantatu diogu. Lehen diskoko galera horiek bazuten asko maitasunetik. Agian, disko honetan egin duguna izan da fokua pixka bat aldendu. Eta gertaera horiei kanpotik kantatu diegu.

A.A.: Baina ez zait iruditzen gure bereizgarri bat denik maitasunaren kontua. Ematen du maitasunari abesten zaiola gaia oso esplizitua denean soilik. Baina esanen nuke musikaren ehuneko oso handi bat maitasunari buruzkoa dela.

Gurasokeria osoz: 23 urte dituzue; ez al zarete gazteegiak horrelako sakontasunetan ibiltzeko?

I.O.: Ez dut uste. Ni oso gazte hasi nintzen Altxatu taldearekin, 11 urterekin. Horren gazte hasi nintzenez idazten, idazketa prozesu horretan sakondu ahal izan dut, prozesua garatu da eta aldatu da. Hor dago koska. 30 urteko norbaitek ez badu inoiz kanturik idatzi eta adin horretan ekiten badio, agian, ez da hain heldua izango.

Zuk esana da, Ibai: “Garik 30 urtean egin duen bidea rocketik popera nik 10 urtean egin dut”.

I.O.: Bai, baina ez. Ez naiz neure burua Garirekin konparatzen ari. Kontua da zenbat eta lehenago hasi orduan eta lehenago aldatzen duzula zure estiloa.

Beste esaldi bat, kasu honetan Pello Argiñarena, Euskalerria Irratiko lankidearena: “Martxa honetan Ibaik 35 urterekin gregorianoa abestuko du”.

I.O.: [Barre] Posible da, bai. Baina ez dakit, hamar urte barru, agian, metala egiten ariko naiz. Entzuten dugun musika oso ezberdina da. Popa egiten dugu, baina bakoitzak bere gustuak ditu.

Amets, zuk Silvia Perez Cruzen kontzertu baten ondotik erabaki zenuen egiten duzuen musika egiten hastea.

A.A.: Hitz eginda genuen lehenagotik ere zerbait egin behar genuela. Baina 2018an, Aretarekin [Areta Senosiain, taldeko biolin jotzailea] Kursaalera joan nintzen, Silvia Perez Cruz ikustera. Eta, uf, kontzertu hura… Denbora asko neraman bera zuzenean ikusteko gogoz. Gauza asko sentiarazi zizkidan. Eta ateratzerakoan pentsatu nuen nik antzeko gauzak sentiarazi nahi nizkiola jendeari. Edo saiatu nahi nuela, behintzat.

“Iruñerrian estilo askotako taldeak sortu dira; euskarak eta gauzak egiteko moduak batzen gaituzte denok“

Musika taldea baino lehenago Whatsapp taldea sortu zenuten.

A.A.:  Bai. Hor gera zitekeen. Edo afari batean. Baina, azkenean, musika taldea sortu genuen.

“Egiten duzuen musika” itzulingurua erabili dut, etiketak saihesteko. Izan ere, badakit Badok.eus atariko lagunek pop-folk etiketa jarri zizuetela, eta ez zitzaizuela gustatu.

A.A.: Niri pertsonalki berdin zait. Oso txarra izan naiz beti musika klasifikatzen. Eta gure taldearekin ere kostatzen zait. Poparen barruan sartzen dugu, gure popak dena hartzen duelako.

Ibai, zuk abizenik gabeko popa aldarrikatzen duzu.

I.O.: Bai. Etiketen kontuarekin beti izan ditut buruhausteak, eta kristoren eztabaida pertsonala. Ez zait iruditzen ona denik musikariontzat etiketen barruan sartzea. Nik hemendik hamar urtera zerbait ezberdina egin nahi badut eta jendeak uste badu nire musika estilo jakin batekoa dela, hortik ateratzea kostako zait.

A.A.: Traizio bat dela ematen du.

I.O.: Hori da. Orduan, Beñatek [Chill Mafia taldeko Beñat Rodrigo Kiliki Frexko] esaten zuen garai batean Beri Txarrak taldeari esaten ahal zitzaion gauzarik txarrena poperoak zirela zela…

Baina gero, beren hiru arimen artean popa aldarrikatzen zuten.

I.O.: Hori da. Baina hori lortzeko lan egin behar da. Hasieratik saiatzen bagara gauza horiek kanporatzen, hobeto.

Popari abizenak jartzen dizkiogu popa bera menosten dugulako. Zure esaldia da, Ibai.

I.O.: Hori ere bai. Pop-folka. Zerk egiten du folk izatea? Biolin bat egoteak? Saxofoi bat egoteak? Instrumentuen zama hori aspaldi gainditu genuela uste dut. Egun, edozein musika estilo egin daiteke edozein musika tresnarekin.

Iruñea oso hiri rockzalea izan da. Hemen popa egitea nahiko punka izan daiteke, Amets, guraso rockzaleak hiltzeko modu bat…

A.A.: Bai, baina ez da poparekin soilik gertatzen ari. Zenbait harresi gainditzen ari gara. Musika estilo askorekin ari da pasatzen. Talde asko ari dira beste estilo batzuk egiten.

Iruñean, popaz ari bagara, ezin Balerdi Balerdi aipatzeke utzi. Iturrama institutuko ikasle ohiak zarete. Balerdi Balerdiko abeslari Toño Muro hango irakaslea zen… Haren ikasleak izan al zineten?

A.A.: Bere emaztearenak bai, baina bereak ez. Ez zitzaigun tokatu. Nik Balerdi Balerdi ezagutzen nuen, baina nire etxean edo nire bizitzan ez dira bereziki presente egon.

I.O.: Kultuzko taldea izan da eta bada. Guai gera daiteke gure aldetik esatea erreferente bat direla, zerbait nahiko underground delako, baina egiazki niretzako badira erreferente bat, bereziki gauzak egiteko moduan: goazen nahi duguna egitera, pretentsio handirik gabe. Eta estiloei dagokienez, Ametsek esan bezala, estiloen kontu horrekin dena hausten ari da, baina oraindik badira taldeak aurreko garaiei eutsi nahi dietenak, eta ez direnak ohartzen horrek ez duela funtzionatzen.

Erreferenteez ari ginen. Nazioartean, zeintzuk dituzue?

I.O.: Idazteko moduan eta musika sortzeko moduan, diskoan aipatzen dugun John K Samson kantaria nahiko erreferentzia indartsua da niretzako azkenaldian. Baina oso talde ezberdinak aipa ditzakegu, Ibil Bediren estilotik oso urruti daudenak. Idols bezalako talde punk bat. Edo Silvia Perez Cruz bera…

A.A.: Nabari da taldeak talde gisa ez duela halako erreferente konkreturik. Agian, horrek taldea aberats egiten du, hein batean. Bakoitzak bere ekarpena egiten duelako. Ni ez naiz hain urrutira begira jartzen, edo nire egunerokotasuneko musika gertuagokoa da. Badut foku bat Katalunia aldean: Silvia Perez Cruz eta Maria Arnal, edo Rita Payes jazz mundutik…

Ez duzu Anari aipatu, Amets, baina diskorako zuk idatzitako kanta bat grabatu duzue harekin: Egurrezko eskuotan.

A.A.: Euskal Herrian eta mundu mailan Anari bada erreferente bat niretzako, gehiago musika aldetik. Iruditzen zait bere musika letren esanetara eginda dagoela. Hori asko gustatzen zait. Kantuarena konfinamendu garaiko harrikada bat izan zen, azkenean ongi atera dena.

Uste dut Twitterren esan zuela kantuaren kontura zorion mezu asko jasotzen ari zela, eta argitu nahi zuela meritua zurea dela.

A.A.: Bai.

Pentsatzekoa da diskoarekin gustura geratu zaretela; izan ere, balirudike buruan zeneuzkaten harrikada guztiak diskoratu dituzuela. Hiru adibide jarriko ditut. Lehena, Beltxarga beltza I kantua aurretik atzera jarri duzue entzungai.

I.O.: Harrikada guztiak sartu ditugu. Eta politena ez da horiek sartu izana, baizik eta horiek funtzionatu izana. Jendeak ongi hartu ditu, funtzionatu dute, eta abesti batzuekin espero ez genituen gauzak gertatu dira. Momentuan nahi genuena egin genuen, geure buruari inolako mugarik jarri gabe. Ahal zein heinean, etxean grabatu baikenuen bitarteko gutxirekin.

“Chill Mafiarekin ikusi da zenbait jende ez dela jabetu paradigma aldatu dela, hemen eta munduan”

Hiraeth kantuan, autotunea sartu duzue. Twitterren baten batek zioen Chill Mafiakoek autotunea erabilita, Ibil bedik esan zuela: “Eutsi kubatari”.

A.A.: Nire oroitzapenaren arabera, Ibairen kontua izan zen. Ibaik egin nahi zuen.

I.O.: Ametsek beti dio hori, baina nik ez dut hori buruan.

A.A.: Hasiera batean niri, ez dakit nola esan…

I.O.: Egizu beste talde bat, Ibai, eta nahi baduzu horretan erabili autotunea.

A.A.: Baina iruditzen zait erabili dela behar zen neurrian, eta oso ongi funtzionatu duela. Ni oso ongi nago kantu horrekin, eta nik beste harresi bat bota dut horrekin.

Beste kanta bat, Enegarrenez, osatu duzue esaldi bakarrarekin, errepika amaiezinean…

A.A.: Aretak egitura harmoniko bat ekarri zuen pianoarekin, eta nik esaldi hura buruan bueltaka nuen egun haietan. Melodia atsegin bat aurkitu nion, eta esan genuen: “Hemendik abiatuta kanta bat egingo dugu”. Baina gero, beste buelta bat eman genion, eta pentsatu genuen, agian, gehitzea kentzea zela.

I.O.: Bai Hiraeth eta baita Enegarrenez ere, hasiera batean, interludio bezala pentsatu genituen, abesti bitxi eta motzago moduan.

Dena dela, hit-a, abestirik entzunena, Basozaina izaten ari da, ezta? Entzunaldi gehien dituena da.

I.O.: Talde gehienei gertatzen zaie ateratzen duten lehen kanta izaten dela hit-a. Niri gustatzen zait diskoak behin aterata ea zein kantu duen indar handien, diskoaren aurretik ateratakoak kenduta. Eta guretzat sorpresa izan da, Orain bat gara baita hori. Guretzako kantarik ñoñoena zen.

A.A.: Gutxigatik ez zen diskotik kanpo geratu.

I.O.: Baina oso ongi funtzionatu du. Horregatik nioen jendeak erabakitzen duela.

Halako elkarrizketa batean, Gorka Urbizuk esan zidan Katedral bat kantua azken diskotik at uztear izan zirela, ez zitzaielako askorik gustatzen.

A.A.: Niri ez zait gustatzen kantu hori.

I.O.: Publikoak agintzen dut beti.

A.A.: Eta espero ez dituzun gauzak gertatzen dira.

Zuen diskoa autoekoizpena da. Diskoetxe batekin eginez gero, aukera edukiko zenuten harrikada horiek guztiak diskoratzeko?

I.O.: Nik esanen nuke ezetz. Askotan, diskoetxeek barrutik produkzio-etxe bezala funtzionatzen dute. Produktore bat duzu gainetik. Adibidez, Hiraeth kantuan autotunea sartuko zen, baina askoz molde modernoagoan eta elektronikoagoan.

Altxatu utzi zenuenetik Ibil Bedi sortu duzuen arte ze denbora gutxi igaro den, baina denbora horretan zenbat aldatu den musikaren mundua, ekoizteko moduak…

I.O.: Gakoa dirua da. Egun, 200 eurorekin disko bat graba dezakezu etxean, mikrofono batekin eta portatil batekin.

Hala grabatu duzue?

I.O.: Bai, etxean estudio bat, edo etxabe bat, genuen. Entseguak egiten genituen tokia. Eta ordenagailu portatil batekin, mahai batekin eta bi mikrofonorekin egin dugu.

Beraz, autoekoizpena da bidea, Amets.

A.A.: Nik ez dut askorik kontrolatzen mundu hori. Gure kasuan, aitortu behar dut zortea izan dugula Ibaik leku bat izateagatik, eta bera ere interesatua egoteagatik kontu horietan. Beragatik ez balitz ez dakit zer eginen genukeen. Hor bada lan handi bat aitortu behar dena.

Lehen, Chill Mafia aipatu duzue, zeharka. Mixtape bat autoekoiztu dute. Hasieran, sare sozialetan, sekulako polemika piztu zuen. Zuk, Ibai, “ez duzue deus ulertu” txiokatu zenuen. Eta baten batek, ironiaz, horrekin kamisetak egiteko eskatu zuen…

I.O.: Agian, egin beharko nuke kamiseta hori.

GIFak dioen bezala: “Shut up and take my money!”. Egiten baduzu nik bat erosiko dizudala, alegia.

I.O.: Egun, oraindik, bada jende asko orain hamar urtera arteko musikaren eszena jarraitzen zuena eta ulertzen zuena. Baina paradigma aldaketa bat izan da, ez musika estiloetan soilik; batez ere, gauzak egiteko moduan. Twitterren oso bortitzak izatea eta hori guztia… Badirudi jendea ez dela inoiz kanpora atera. Espainiako trap eszenan duela bost urte gertatu zen. Estatu Batuetan, duela gehiago. Oso sartuta gaude hemengo iraganeko kontuetan. Musikariok kanpora begiratzen dugu. Eta ikusten badugu kanpoan funtzionatzen duela, hona ekartzen saiatuko gara. Hortik doa: momentuan ez zuten ulertu, baina gero, mundu gehiena ulertzen ari da Chill Mafiarena. Agian, nik orduan ulertu nuen pertsonalki ezagutzen ditudalako eta banekielako nondik nora ari ziren. Altxaturekin bukatu nuenetik orain arte nik nabaritu dut deitzen zaituzten lekuetatik gehiago baloratzen dela orain musikarien lana.

A.A.: Zu ere helduagoa zara.

I.O.: Eta Gaztea bezalako irrati formula batean Altxaturen garaian askoz abesti gehiago zeuden euskaraz gaur baino. Kalkulua ez dut egin, baina gaurko Top Gazteako zerrenda oso argi dago. Gainera, orain sartu gara top horretan, eta ez dakigu, oraindik, ilusioa egiten digun ala ez. Hor tartean gaude.

Chill Mafiakoei lehen elkarrizketetako bat zuk egin zenien, Amets, Klak.eus atarirako. Zer iruditzen fenomenoa?

A.A.: Adi egon nintzen hasieratik, Zure kebapa kantua atera zutenetik. Banekien zerbait gertatuko zela haiekin. Gutxienez, interesgarria iruditzen zait. Dena hankaz gora jarri dute. Hausnarrarazi digu. Niri, behintzat, bai. Baditut nire kontraesanak eta diferentziak haiekin.

I.O.: Eta hori lortzea jendearengan, ezinegona, horrek ere interesgarri egiten ditu.

A.A.: Beñat [Kiliki Frexko] ezagutzen dut. Baina esan nien: ez baneki nortzuk zareten eta etorri izan ez banintz zuekin hitz egitera, edozer gauza pentsatuko nukeen zuei buruz. Eta haiek ulertzen zuten hori.

Matxistak direla, adibidez?

A.A.: Bai, edo… Beno, ez, ez dut buruan dudan hitza esan nahi.

Chill Mafiakoek euskaraz ez ezik euskañolez ere abesten dute, diotenez, Iruñerrian ez dagoelako euskaraz bizitzerik. Zu, Amets, Iruñeko euskalgintzako militantea zara. Besteak beste, Iruñeko Euskaraldiko koordinatzailea izan zara. Zer iruditzen adierazpen horiek?

A.A.: Iruditzen zait hori esan eta egin aurretik ariketa zintzo bat egin dutela. Ez dut ukatzen hori dela haien errealitatea. Baina haiek eta nik bizi izan dugun haurtzaroa, orain arteko bizitza, etxetik kanpo, ez dut uste oso ezberdina denik. Kostatzen zait muga bat jartzea, noraino den errealitatearen isla, eta non hasten den erosotasuna edo aitzakia.

Chill Mafiak mixtapea atera du, Broken Brothersen diskoa ateratzear dago, zuen diskoa… Zenbat gauza interesgarri, ze estilo ezberdinetan. Zer gertatzen ari da Iruñerriko eszenan?

I.O.: Bi gako daude: bat hizkuntza da, eta bestea, gauzak egiteko modua. Hizkuntzari dagokionez, erabaki dugu Iruñerriko gazteak izanda euskaraz abestea.

A.A.: Hori aurretik bazen.

I.O.: Bai, bazen, egia, baina gure garaia da eta hori bizitzen ari gara.

Euskarak batzen zaituzte. Adibide bat: oso musika estilo ezberdinak jorratzen badituzue ere, hiru taldeetako kideak aurki daitezke Iruinkokoan, Iruñeko Inauteri euskaldunean. Belaunaldi aldaketa bat Iruñerriko euskalgintzan?

A.A.: Bai, eta hori gertatzen ari da Iruñerriko euskalgintzaren fokua aldatzen ari delako. Askotan pentsatu izan dut gure belaunaldikoek badaramagula motxila bat erru batekin: “D eredura joan zarete eta zuen artean ez zarete euskaraz ari une oro”. Ematen zuen argudio horrekin dena salbatuko zela. Foku hori kulpabilizaziotik beste leku batera eraman da. Euskara zentroan jarri ordez, erabiltzen ari da tresna gisa. Izan behar duen tresna horren gisa. Eta horren eredu eta adibide onena Iruinkokoa da. Euskaraz egindako zerbait da, baina ez euskaraz aritzeko sortua, euskaraz izatea hor dago, berez izan behar den zerbait da, eta inplizituki onartua dago.

Chill Mafiakoek oso argi dute petatu nahi dutela eta musikatik bizi nahi dutela. Broken Brotherseko Jon Celestinok urteak daramatza arrakastari iskin egiten, underground izaten segitu ahal izateko. Zuek zein asmo, xede, duzue?

A.A.: Hau ez dugu inoiz hitz egin. Agian, nik gauza bat diot eta Ibaik beste bat.

I.O.: Musikan hasi nintzenean, nik banituen ideia batzuk, eta pixka bat aldatu dira orain, buruan nituen gauza batzuk lortu ditudalako. Adibide bat: pasa den igandean Larrabetzun izan ginen, eta han jotzea niretzako amets bat zen. Edo zure kantuak beste batek abesten dituela ikusteak. Edo zuk esan zenidan behin Ama kantuarekin, hain istorio pertsonala izanik, lortu zuela kanta unibertsal izatea, jende askori gertatu baitzaio holako egoera bat, jende askoren sentimendua biltzen duelako. Holako gauza txiki asko lortu ditugu. Musikaz bizitzea? Bai, gustatuko litzaidake. Oso zaila ikusten dut, baina, aldi berean, geroz eta errazago…

Baita Nafarroatik abiatuta ere? Aurrekoan, Mikel Taberna idazleak esan zidan iruditua duela Nafarroako euskal sortzaileek gero eta zailagoa dutela euskal hedabide eta kultur eragile handien fokua haienganatzea.

I.O.: Nik ez dut sentsazio hori. Iruditzen zait hedabideek badakitela Nafarroa Garaian zerbait gertatzen ari dela. Eta adi daude. Kontzertuekin ere gertatzen ari zaigu. Hamabost kontzertu ditugu lotuta, eta hiruzpalau soilik dira Nafarroan.

Lehen diskoarekin, ordea, merezi zenutena baino arrakasta urriagoa eduki zenuten A-15az harago. Diskotzarra zen.

A.A.: Ni pozten naiz boom txiki hau disko honekin eduki izanaz eta ez aurrekoarekin. Momentu hartan oraindik ez ginen talde bat, baizik eta bost musikari elkarrekin jotzen. Eta gauza asko zegoen oraindik lantzeko eta ikasteko. Oraindik badaude.