Gorka Bereziartua: “Jende askoren ahalegina eta ikuspegia dago 100 urte betetzearen atzean”

100.urteurrena ospatzen ari da ‘Argia’ aldizkaria, eta, urtemuga berezi eta borobilean, Gorka Bereziartua kazetaria elkarrizketatu du Maite Goñik. Aldizkariaren ibilbidea errepasatzeaz gain, aurretik dituen erronkak eta urteurren bereziak ekarriko dituen hainbat berritasun ere izan dituzte hizpide.

Kaixo, Gorka, ongi etorri TTAP aldizkarira. Euskarazko komunikabide batek ehun urte betetzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Zer egin duzue hona iristeko?

Guri dagokiguna azken zatitxoa da, baina uste dut jende askoren ahalegina eta ikuspegia daudela komunikabide batek ehun urte betetzearen atzean. Gainera, badakigu euskarak azkeneko mende honetan nolako historia izan duen, nola jazarria izan den eta momentu askotan debekatua ere izan den, eta horrek zuzenean eragiten dio gure bezalako proiektu bati. Hala ere, hemen gaude, aurretik beste asko egon zirelako ere.

Hasierako aitzindari haiek bereziki zertan asmatu zutela uste duzu?

Uste dut momentu klabe bat egon zela 1980. urtean, Zeruko argia izatetik Argia izatera pasa zenean. Ez zen izen aldaketa soila izan, enpresa fraide kaputxinoena izatetik langileena izatera pasatu zelako. Besteak beste, horretan asmatu zutela uste dut, baita ere pentsatu zutenean bazegoela espazioa bat euskarazko eta euskara hutsean publikatzen zen prentsarentzat. Gogoratu behar da 70eko hamarkada bukaeran eztabaida hori zela, euskal prentsa zer zen, eta askok defendatzen zuten gazteleraz nagusiki eta euskaraz apur bat egiten zen prentsa ere euskal prentsa zela. Hor, Argia-ko talde horrek apustu bat egin zuen, eta apustu horretan asmatu zutela uste dut. Gerora ikusi da, gainera, euskarazko prentsak izan duen garapena ikusita.

Zuok kooperatibistak zarete, eta garbi uzten duzue toki guztietan independenteak zaretela. Independente izateko gaur egun, nola lortu daiteke burujabetza hori?

Nik uste dut lehenbiziko oinarria dela, funtsezkoa, independente izan nahi izatea. Garbi edukitzea zer den independentzia hori, edo zer den burujabetza eta autonomia proiektu komunikatibo batean.

Eta zer da zuentzat justu hori?

Hasteko, Argia egiten dutela Argia-n daudenek, eta lantaldea dela erabaki guztiak hartzen dituena. Argia-ko kazetari batek, bere kazetaritza lana egiteaz gain, enpresaren kudeaketan parte hartzen du zuzenean, komertzialek berdin… Independentzia horrentzat oinarri ona dela uste dut. Gero, askotan entzun izan dugu gure etxean ere proiektu ekonomikorik gabe ez dagoela kazetaritza proiekturik. Hori ere bada 80ko hamarkadan Argia egin zuen talde horrek utzi digun ondare bat. Haiek sortu zituzten Antza inprimategia, Apika informatika enpresa gerora Adur bihurtuko zena. Hau da, ingurune enpresarial bat ez zegoena pentsatua dirua irabazteko helburuarekin, baizik eta Argia-ren proiektua indartzeko sorturiko enpresak izan ziren. Bigarren zutabea, beraz, burujabetza ekonomiko baterako oinarri batzuk edukitzea da. Eta hirugarrena, kazetaritzari dagokionez, ez uztea zure ikuspegia eragiten inguruan dauzkagun hamaika botereek. Botere politikoek, alderdi politikoek, baina baita ere eragile ekonomikoen botereak, bankuek, edota beste hainbat erakundek. Pisu handia dute gizartean eta erabaki asko hartzen dituzte herritarron partez, eta, kazetari bezala, gure informazioa herritarrentzat sortzen dugu.

Ez da erraza izango…

Ez. Sarritan interferentziak izaten dira, eta baldintzatzen saiatzen dira. Horri aurre egitea da, nolabait, beste zutabeetako bat.

Argi dago ez dela batere erraza izango. Bestalde, Rikardo Arregi Sarietan euskarazko prentsaren hamar mugarrien artean saria jaso duzue. Zer da hori zuentzat?

Sari bat jasotzea beti eskertzen duzun zerbait da. Uste dut azken hamarkadetako euskal kazetaritzaren historia bat egiterakoan Argia-k baduela bere lekua, eta leku garrantzitsua, gainera, momentu batean izan zelako aitzindaria aldarrikatzen euskara hutsezko prentsa hori. Bestetik, 80an Argia egin zuten horiek ere izan ziren motorra Euskaldunon Egunkaria sortzeko. Beraz, talde horren eragina bistakoa dela uste dut. Aitortza bat merezi zuten, eta esango nuke haietako batzuek urte askoan ez dutela aitortza hori jaso, eta horren errekonozimendua beti da poztekoa.

Bertan egoteko aukera izan nuen eta oso hunkigarria izan zen “ez dugu ahaztuko” nola esan zenuten. Eta sariez ari garela, zuek ere badituzue zuen sariak, Argia sariak. Zer izan dira sari hauek Argia-ren historian zehar. Ze irizpide izaten dituzue?

Gure printzipioei jarraituz egiten dugu. Etxe barruan antolatzen gara. Momentu honetan, adibidez, badago sariak antolatzeaz eta saridunak nortzuk diren erabakitzeaz arduratzen den lantalde bat. Lehengo eskema zen lanketa bat egitea kultura eta kazetaritza munduan zeresana duten hainbat jenderekin hitz eginez, eta haien proposamenak jasoz hortik ateratzen ziren saridunak, nahiz eta erabakiak hartzen zituen talde bat ere bazegoen.

Zuen kontaktuek, beraz, proposamenak egiten zituzten?

Lehen bai, eta azken urteetan ikusi genuen hori zabaldu behar geniola gure komunitateari. Gaur egun, Argia jarraitzen duen edozeinek proposamen bat egin dezake, bere ustez Argia sariduna nor izan beharko litzatekeen. Horrelako gauzek aberasten dute. Polita da. Jakoba Errekondok erabiltzen du espresio bat, askotan hartu-emanaz hitz egiten dugula, beti hartu eta gero eman, eta berak esaten du eman eta hartu izan beharko lukeela. Beraz, gure komunitateak asko ematen digu, eta nik uste dut Argiasariak guk ere emateko aukera bat dela. Eta aitortzeko beste kazetari, komunikabide, eta abarrek egiten duten lana. Argia herri proiektua dela esaten dugu, baina ez da herri proiektu bakarra. Hedabide askok osatzen dugu euskarazko komunikabideen ekosistema, eta hori azpimarratzea eta ahal dugun neurrian interesgarriak iruditzen zaizkigun beste proiektuei presentzia ematea garrantzitsua da.

Goazen nire gustatzen zaidan terrenora jauzia ematera. Ingurune digitalera nola eman duen pausoa Argia-k. Garai berrietara egokitzeko orduan oso azkar ikusi zaituztet beti.

Bai, saiatzen gara. Adibidez, 1997rako jada webgunea martxan genuen. Ttipi-ttapa uste dut izan zela lehenbiziko webgunea izan zuen euskarazko hedabidea, eta ondoren, Argia. Beti saiatu izan gara digitalean egiten dugun horren zentzua ere bilatzen eta ikusten zer tendentzia dauden eta horietara egokitzen. Eta, azken finean, gure komunitateak euskarri horretan zer eskatzen digun ikusten ere. Uste dut horri erantzun behar diogula. Jendeak nola irakurtzen ditu albisteak edo erreportajeak gaur egun? Zer eskatzen dio euskarazko hedabide bati? Goazen horri erantzutera.

Eta gaur egun, zer eskatzen dio jendeak Argia-ri? Aurrekoan irakurri nuen mugikorretik gehiago irakurtzen duela jendeak bestela baino. Nola ikusten duzue etorkizuna?

Euskarriei dagokienez, mugikorrek beste presentzia bat hartu dute, eta horrek zure webgunea horretara ere prestatzera derrigortzen zaitu. Hala ere, batzuetan iruditzen zait teknologiaz ari garenean horrelako fetitxismo batean erortzen garela. Horiek tresnak direla perspektiba galtzen dugu. Tresnak ez dira neutroak, eta baldintzatzen dute gauzak nola egiten dituzun. Baina baita ere baduzu aukera bat, eta itzultzen naiz burujabetza eta independentzia terminoetara. Kontua da, zuk zer nahi duzu egin tresna horiekin? Zer komunikatu nahi duzu, norentzat eta nola? Teknologiatik beste esparru batera pasatzen zarela uste dut. Gaur egungo gizartean euskarazko komunikabide independente batek zeren inguruan informatu beharko luke? Hori da erantzun bakar bat ez duen zerbait. Egunero egiten da, eta, azkenean, praktika txiki askoren bidez egituratzen joaten da. Ziur aski, norbaitek ikertuko balu zer argitaratzen dugun zehatz, iritsiko litzateke ondorio batera, baina lanean ari zarenean ez zara ohartzen. Norbaiti entzun nion kazetaritza Gerra eta bakea nobela autotxokeetan zabiltzala idaztea bezala dela. Nik, behintzat, horrela bizi dut. Ez duzu horrelako erantzun bakar eta oso bat emateko aukerarik.

“Gure komunitatea, geroz eta gehiago, jende gaztez osatuta dago”

Gatazka dago beti…

Bai, eta uste dut ona dela, gainera. Gizartea gatazkatsua da, bizi garen munduan gorabehera asko daude eta kazetaritzak horri erantzuten dio.

Horren ildotik, ematen du gaur egun edonor izan daitekeela kazetari. Denok dugu kamera bat, mikrofono bat eta sare pila bat gure eskura. Desinformazio, intoxikazio eta fake news garai honetan ez da inoiz baino garrantzitsuagoa kazetarien papera?

Bada, bai, baina nik ez dut gutxiesten jendeak informatzeko paper hori hartzea. Uste dut asko aberastu gaituela komunikabideok ere. Askotan, lehen iristen ez ginen lekuetara iristen gara jendea zerbait esaten ari delako. Hala ere, garai honetan hain erraza da notizia faltsu bat sortzea, zure filtroak eta mekanismoak indartu behar dituzu. Hori da kazetaritza. Kazetaritza beti da zerbait informatu aurretik ondo kontrastatzea. Hori, beharbada, estuago hartu behar dugu orain. Baina hori positiboa izan dela uste dut. Azken urteetan komunikabide handi horietan ere ikusten ari gara historia batzuk jendeak euren tresnekin publikatuko ez balitu ikusiko ez genituzkeenak. Eta hori ari da agenda mediatikoa baldintzatzen. Beraz, batzuetan, barregura ematen dit fake news-en inguruan hitz egiten denean. Gogoratzen dut euskal gatazka bero-bero zegoenean Tele5k edo Antena3ek nola informatzen zuten. Eta hori ez bazen fake news…

Ikusten duzue ingurune digitalera begira zerbait berezirik egitea?

Ni, adibidez, Mastodon-en sorrerarekin oso kontent nago eta iruditzen zait atzean duen filosofiari arreta jarri beharko geniokeela. Bestela, konturatu zaitezkeela komunikabide moduan beste multinazional batzuentzako lanean ere ibili ahal zarela. Eta batzuetan ez duzu beste erremediorik edo ez da erraza hortik ateratzea. Gaur egun, komunikabide batek Facebook ez edukitzea zaila da. Baina, era berean, uste dut guri badagokigula hedabide independente gisa beste mota honetako sare sozialak indartzea.

Betidanik asko gustatu izan zaidan gauza bat izan da zuek moldatzeko eta aldatzeko duzuen erraztasuna. Beranduegi, adibidez, oso dibertigarria egin zitzaidan.

Dibertigarria zen, nekagarria ere bai; kar, kar, kar. 2006an Amets Arzallus Boliviara joan zen eta Evo Morales elkarrizketatu zuen. Elkarrizketa hura hito bat izateaz gain, uste dut lehen aldia izan zela euskarazko prentsak estatuburu bat elkarrizketatzen zuela, oker ez banago; horrez gain, Argia-n lehenengo aldiz bideoz grabatu zen eta sarean jarri genuen. Geroztik, bideogintzan aritu izan ginen. Papererako egiten genituen elkarrizketak grabatu eta muntatu egiten genituen sarean jartzeko eta hortik pasatu ginen Hitzetik ultzera izeneko programa egitera. Hor ikusi genuen posible zela programa bat egitea baliabide ez gehiegirekin, espiritu gerrillero batekin, eta, bestetik, umorezko formatu bat izatean, umoreak bazuela lekua ikusi genuen. Horrela sortu zen Beranduegi. Umorezko albistegi bat, erreportajeak, elkarrizketak, sarean ikusi genituen bideo batzuk… Oso ongi pasatu genuen egiten.

Eta jarraitzaile ugari zituen. Ni, behintzat, hurrengoa ikusteko zain egoten nintzen.

Beste publiko bat ere ekarri zigula uste dut. Prentsa irakurtzeko hain zalea ez zena bideo bidez iritsi zen gurera, eta gero, bideoa ez zen gainontzeko proiektua ezagutzeko aukera izan zuen.

Zenbaki guztiak eta argazki artxibo osoa digitalizatzeko probestu duzue 100. urteurrena. Oso-oso interesgarria da egitasmoa.

Bai. Aspalditik herri honekin alde horretatik zorretan gaudela uste dut. Sekulako artxiboa dugu, baina orain arte gauza batzuk bakarrik ditugu digitalizatuta. Zergatik? Baliabide batzuk behar direlako horretarako, eta urteurrenarekin lotuta posible izan da, Eusko Jaurlaritza ere prest agertu delako horretarako. Orain badirudi, beraz, baietz, posible izango dela, 2019an lortuko dugula argiak publikatutako guztiak eta argazki guztiak webgunean izatea. Eta gure filosofiarekin bat eginez, hori guztia lizentzia librearekin egingo dugu.

Hori zen, hain zuzen, hurrengo galdera. Oso garrantzitsua iruditzen zait euskararen ingurune digitalerako eta edukien mundurako. Konta egiguzu zergatia.

Guri ere oso garrantzitsua iruditzen zaigu. Ideia sinplea da. Eduki bati lizentzia librea jartzen diozun ordutik, edonork berrerabili dezake baimena eskatu gabe edo lizentziak ordaindu gabe. Iruditzen zaigu euskarazko komunikabide bezala horrelako lizentziekin ibiltzea funtsezkoa dela. Zergatik? Gaztelaniazko produkzioa edo frantsesezkoa askoz handiagoa da. Euskaraz produzitzen dena txikia da, eta, gainera, jartzen badizkiogu zabaltzeko mugak, ondorioa ez da jendea erotuko dela muga horiek gainditzeko eta zurea zabaltzeko, baizik eta joko dutela beste hizkuntzetara. Jendeari, guk produzitzen ditugun gauzak zabaltzea eta berrerabiltzea erraztu behar diogu.

100. urteurrenarekin jarraituz, beste ekitaldi batzuk ere pentsatuta dituzue, ezta?

Bai; urte amaiera aldera festa garrantzitsu bat izango dugu, eta, horrekin batera, hilabetero mahai-inguruak, ekitaldiak eta beste hainbat gauza izango ditugu.

Eta ale polita egin duzue horren harira ere… Zenbat lan eta zenbat ilusio jarri duzue ale honetan… Nolakoa izan da prozesua?

Kar, kar, kar… Erotzekoa momentu askotan. 2018ko abenduaren 21erako-edo itxi behar genuen eta gogoratzen dut azaroaren erdialdean erredakzio bilera bat, eta galdetu niela lankideei ea seguru geunden data horretan kaleratu nahi genuela alea. Eta Argia-koa den beste gauza bat azaleratu zen hor, egoskorkeria puntu bat. Egin egingo dugu. Bueno, ba, uste dut zenbaki majo bat egitea lortu dugula. Diseinua goitik behera berritu dugu, eta eduki hauekin hasten duzun urte bat… Egunero ez dugu Carles Puigdemont elkarrizketatzen. Eta langa bat ere jartzen dizu. Hori da interesgarriena. Hau egiteko gai izan gara. Hau baino gehiago egin dezakegu? Nik uste dut baietz.

Eta eman duzuen beste pauso bat izan da horizontaltasuna zuzendaritzan.

Hori da beste aldaketa nagusia, baina koherentzian erabat azken urteetan egin dugun ibilbidearekin. Argia-k ezagutu ditu bere burua antolatzeko modu ezberdinak garaietara eta momentu bakoitzean zeuden pertsonetara egokituak. Hamar bat urte edo badira gaur egungo taldea lanean ari dela. Denbora nahikoa daramagu elkarrekin lanean, eta horrek eraman gaitu askotan barne gogoetak egitera. Nola antolatzen garen, zeinek agintzen duen, zeinek diren ardurak… Prozesu hori gradualki izan da barruko egitura guztiak horizontalizatzea, ardurak banatzea eta botere-guneak enpresa guztian banatuta dauden gauza bat izatea. Dena kolektibizatzeko azken urratsa gelditzen zitzaigun. Zuzendariaren figura mantentzen genuen, nahiz eta Estitxu Eizagirrek beti esaten zuen: “Zuzendariaren figura honekin zerbait egin beharko dugu”. Ba, hori izango da 2019ko beste ekarpena, hemendik aurrera ez dugula zuzendaririk edukiko.

Imajinatu hemendik ehun urtera esango dutela, zuengatik: “Ba, jakin zuten asmatzen planteamenduan, zuzendaritzan…”. Azken galdera, Gorka. Etorkizuna oso garrantzitsua da hedabide batentzako; gainera, etengabeko aldaketak gertatzen ari diren gizarte honetan. Gazteak izan daitezke jomuga. Nola egiten ari zarete gazteak erakartzeko zuen etxera?

Nik uste dut sumatzen ari garela aldaketa bat horretan ere. Gure komunitatea geroz eta gehiago jende gaztez osatuta dago. Gazteez hitz egiten dugunean, etorkizunarekin lotzen ditugu, eta ahazten zaigu gazteak oraina ere badirela. Oraintxe bertan ari dira gazteak gauza asko egiten. Badute grina, gaitasuna eta jakintza gauzak egiteko, eta baita jakin-mina ere. Uste dut sekulako erronka dela komunikabide batentzat haiei erantzutea eta haiei interesatuko dien zerbait eskaintzea.