Eneko Garcia eta Danel Pascual: “Trabestiak ere bagara euskal kultura”
Eneko Garcia eta Danel Pascual, hurrenez hurren, Albina Stardust eta Divina Comedia drag queen-en gibelean dauden artista gazteak dira. Biok Itzulpengintza ikasi zuten, biok irakasle lanetan ari ziren, eta biok erabaki dute irakasletza utzi eta artista izatea jardunaldi osoz. Jokaldia bikain ateratzen ari zaie: ETB1en ari dira biok, gaztetxeetatik zein udaletatik deitzen diete, eta berriki bideopodcasta abiatu dute Euskalerria Irratian: Flop kultura. Podcastak egiteko jaioak dirudite, hitz jarioa bainoago haiena hitz erauntsia baita, indartsua, zirikatzailea, distiranta.
Olatuaren gandorrean zaudete. Bertigorik?
ENEKO GARCIA: Ez nuke esango horrenbesteko arrakasta dugunik. Gure kontu korrontean behintzat ez dugu halakorik ikusten. Egia dena da gaur egun espazioak eskaintzen dizkigutela, eta hori eskertzekoa da.
DANEL PASCUAL: Eta oso ongi pasatzen ari gara.
Biok Itzulpegintza ikasketak egin zenituzten, biok irakasle lanetan ari zineten, eta biok egin duzue artista izateko apustua.
E.G.: Autonomoak gara.
D.P.: Gosez hilda gaude.
E.G.: Nik argi neukan itzulpengintzatik ez nintzela biziko; ikasketetako hirugarren mailan jada argi ikusi nuen hori. Irakaskuntza bai gustatzen zait, eta noizbait itzuliko naiz. Baina momentu honetan aukera hau etorri denez, aurrera.
D.P.: Niri betidanik gustatu izan zaizkit artea, eta oholtza, eta dramatismoa, eta jardunaldi finkorik ez edukitzea, eta horregatik luzatu nahi dut tontakeria hau ahalik eta gehien.
ETB1eko Piztu telebista saioan zabiltzate. Gustura?
D.P.: Asko. Izugarri. Nire bizitzako lana da.
E.G.: Oso lan polita da.
Batetik, ETBko estandarretarako bikote apurtzailea zarete: pertsona ez-bitar bat eta mutil homosexual bat; bestetik, umore rol klasikoak jokatzen dituzue.
E.G.: Ez ote duzun ikusten ikuspegi zis-hetero batetik: emakumea, gizona eta abar. Gu gara gehiago Katy Perry eta Azealia Banks. Zu [Danel] problematikoa eta iluna zara zure umorean, eta ni, aldiz, arrosagoa naiz. Rolen kontua super aspergarria da.
Agian ikuspuntu horretatik ari nintzen, bai. Beste modu batean planteatuko dut: pailazo tristea eta pailazo alaia.
D.P.: Hori asko egiten dugu, dinamika hori asko behartzen dugu. Eta gero uste dut bai egiten dugula dinamika hori, “Ay, la parienta”, baina guztiz ironizatutako ikuspuntu bat ematen diogu. Hori ikustetik gatoz. Badakigu zeinen negargarria den. Eta ez zaigu axola erreproduzitzea are modu negargarriagoan. Horregatik ez da hain klasikoa, egiten duguna egiten dugulako egiten dugunaren jabe izanda.
Erreferentzia zis-hetero samar bat: Quieto todo el mundo umore politikoko podcast espainiarreko Miguel Maldonado umoregileak dio LGTBIQ komunitateko harreman ereduak bistaratzeko eta normalizatzeko Espainian lan gehien egiten ari dena First Dates telebista saioa dela, euskal herritar batek, Carlos Soberak aurkezturikoa. Ez ote zareten antzeko zerbait egiten ari Piztu telebista saioan.
E.G.: Zis-heteroa da hori esan duena?
Bai.
E.G.: Nabari da. Eta Carlos Sobera, mesedez eta faborez.
D.P.: Carlos sobera dago bere saioan.
E.G.: Carlos Soberak ez du ezer egiten saio horretan. Saioak beste errealitate batzuei ikusgarritasuna ematen diela? Bai, ematen die.
D.P.: Ematen zaie, bai.
E.G.: Guztiz positiboa da ikusgarritasuna? Horren inguruan iritzi gehiago daude. Baina mesedez eta faborez, joan den urtean Carlos Soberari eskaini zioten Madrilgo Harrotasunaren Egunean…
D.P.: Pregoia ematea! [kar, kar, kar].
E.G.: Non daude kolektiboko jendea, aktibistak, trabestiak, marikak, bollerak, ez-bitarrak, bisexualak? Zer egiten du Carlos Soberak? Bihar El Chiringuito aurkeztea proposatzen badiote baietz esango du.
D.P.: Urteak daramatzagu kolektiboko ekintzetan sekulako aitortzak egiten eta espazioa eskaintzen kolektibokoa ez den zenbait jenderi ez gaituelako biolentatzen. Eta hori ez da hainbesteko meritua.
E.G.: Hori da, ez dugu txalotu behar pertsona normala izatea.
Euskalerria Irratian Flop kultura bideopodcasta egiten hasi zarete, pop kulturaren inguruan. Zer moduz?
D.P.: Ikaragarri gaizki [kar, kar, kar]. Ez ba. Izugarri ongi, izugarri gustura, gure saltsan.
E.G.: Ez dugu ezer irakatsi nahi, gu ez gara egia daukaten pertsonak. Guk gure gauzei buruz hitz egiten dugu, eta kito.
D.P.: Mikrofono bat aurrean dugu, baina iritzi hauek, eta joera hauek, eta jite hauek dira txiza egitea bezain zaharrak.
E.G.: Gainera, gure egunerokotasunean hitz egiten ditugun gaiak lantzen ditugu. Ez dugu ezer arraroa jorratzen.
D.P.: Baina oso saio ona da, ikusi [kamerara begira].
E.G.: Bai, hitz egiten dugu pop kulturaz, baina baita marikoikeriez ere, oro har.
Bideopodcast hau egiteko ideia sortu zenean, 90eko hamarkadan Euskal Herriko Gay Mugimenduko kideek Iruñeko Eguzki irrati librean egiten zuten saioa etorri zitzaidan gogora. Orduan ere oso apurtzailea izan zen.
D.P.: Horregatik genioen hau ez dela berria.
E.G.: Ez gara apurtzaileak.
Ezagutzen dituzue orduko saioa egiten zuten EHGAMeko kideak, Kepa Yecora eta?
E.G.: Noski. Lan handia egin dugu Keparekin. Adibidez, Tuli-tuli kantua sortzerakoan, eta hainbat jardunalditan. Baina azkenean, badirudi gu super modernoak garela eta super apurtzaileak, eta zentzu batean bagara, baina ez gara lehenengoak, ez gara super aitzindariak; hau betidanik egon da. Iritzi hauek egon dira. Jendea aritu da gauza hauei buruz hizketan. Agian ez ditugu entzun. Egia da guk freskura bat ekartzen dugula. Haiek haien erreferenteei buruz ariko ziren, eta guk gureez hitz egiten dugu.
D.P.: Ari gara gure kulturaren sektore baten lekukoa hartzen, eta oso harro gaude lekuko eramaile izateaz. A tope gabiltza.
E.G.: Egia da euskaraz ez dela hainbeste hau egiten. Ez da eskaintzen hainbeste.
Gainera zuek oso modu naturalean egiten duzue. Sumatzen da egunerokotasunean gai hauetaz euskaraz aritzen zaretela.
D.P.: Bai, hori da. Modu naturalean egiten dugu.
E.G.: Ez dugu ezer lantzen. Ez dugu gidoirik. Ez dugu ezer. Egia da gure munduaz hitz egiten dugula. Mamarratxa batzuk gara eta badakigu euskaraz mamarratxa eta mamarratxada gutxi dauzkagula.
D.P.: Eta nik oso gaizki egiten dut euskaraz.
“Guretzat kalera ateratzea ekintza politiko bat da”
Bai zera. Ederki egiten duzu.
D.P.: Beno, bai.
E.G.: Gure kexa da euskaraz ez dagoela mamarratxeo hori eta erreferentziak ere falta zaizkigula. Hartzen ditugunean Belen Estebanen hitzak kontua da euskaraz ez dagoela horrelako fantasiarik.
Bideopodcastean salatu izan duzue Euskal Herrian pop kultura baztertu, gutxietsi izan dela.
E.G.: Bai eta ez. Ez nuke esango aktiboki egin denik. Kontua da Euskal Herrian asko zaindu izan dela euskal kultura. Eta hori beharrezkoa izan da, oso zapaldua izan delako. Egun ere jarraitu behar dugu euskal kultura babesten. Baina nire ustez gehiago ireki behar gara.
D.P.: Babestearen ikuspuntua agian aldatu behar da. Prestigioa mantentzea ongi dago, baina egunerokotasunera gehiago ireki behar gara, kulturalki.
E.G.: Badirudi Salvame munduko gauzarik txarrena dela, baina agian hori ere behar dugu euskaraz. Nire eta beste jende askoren kasuan, euskara oso modu akademikoan ikusi izan dugu. Eskolan euskaraz aritzen ginen, baina eskolatik kanpo ez. Eskolatik kanpo erabiltzeko, gure mamarratxeoaz ere euskaraz aritu behar dugu.
D.P.: Agian ez dugu sortu euskara bat aski eskuragarria jendearentzat, eskolako patioan, jostaldian, lagunarekin porro bat erretzerakoan erabiltzeko, edo sexting-a egiteko…
E.G.: Edo ligatzeko, edo sexua edukitzeko…
D.P.: Euskara oso gauza aseptikoa da eta guk zikindu nahi dugu.
Mamarratxeoan aritzen zarete, baina betiere arima politiko batekin. Hori behin baino gehiagotan azpimarratu duzue.
E.G.: Gu gara gu. Esaten dugun gauza oro gure prismatik pasatuta egongo da. Eta eduki behar da arima pixka bat, eduki behar dira ideal batzuk hori guztia aurrera eramateko. Ezin zara egon edozein gauza esaten bakarrik esateagatik. Ni ideia batzuk dituen pertsona bat naiz, eta esaten dudan oro egongo da ideia horiek baldintzatuta.
E.G.: Horretaz gain gu bagara identitate politiko batzuk. Gu marikak gara, k-rekin. Gu ez-bitarrak gara. Esaten dugun oro leku batetik dator. Esaten dugun guztia da politikoa. Drag-a politikoa da, gure identitatea politikoa da.
D.P.: Hainbat testuingurutan, gure existentzia bera debate politiko baten objektu da.
Eneko, aurrekoan podcastean esan zenuen zuentzako kalera ateratzea bera ekintza politiko bat dela.
E.G.: Bada, noski.
D.P.: Noski, isilik egotea jendearen begien aurrean, segun eta ze jende den, ekintza politikoa da.
E.G.: Jendeak begiratzea, galderak egitea, debateak sortzea edo nirekin hitz egiteko genero maskulinoa erabiltzen dutenean zuzentzea, hori aktibismo politikoa da. Gure aktibismoa ez da bakarrik mezu hauek telebistan edo irratian ematea. Hori ere bada. Baina kalera ateratzea ere bada aktibismoa. Eta jende askok egiten du. Horregatik jende askok esaten dit: “Ni ez naiz aktibista, ez bainago talde batean”. Berdin zait, begira nola ateratzen zaren kalera. Hori aktibismoa da.
Bideopodcasta prestatzeko lehen bileretako batean atera zen ideia hau: aski hitz egin da jada Txillidaren eta Oteizaren arteko besarkadaz, mintza gaitezen behingoz Madonnaren eta Britney Spearsen arteko musuaz.
E.G.: Bi gizon erabiltzea adibide bezala, ze nagia.
D.P.: Niri Txillida gustatzen zait.
E.G.: Niri ez.
E.G.: Ez zait gustatzen leku guztietan dagoelako. Ok. Ikusi dut. Baina, non daude bestelako artistak? Non daude emakume artistak? Non daude disidentziak? Beti gizonei buruz aritzen gara hizketan.
Gazteak zarete. Bideopodcastak ikusten hazi zarete. Generoko kode guztiak barneraturik eta naturalizaturik dauzkazue: noiz eta nola eten elkar; nori edo nora begiratu…
D.P.: Ez nuke hainbeste esango. Gure ondorengo belaunaldiak ez dira bideopodcastekin hazi; bideopodcastekin jaio egin dira. Nik, adibidez, tekla askotako telefono bat eduki nuen. Hemendik aurrera, jendeak askoz ere barneratuago edukiko ditu horrelako kodeak.
E.G.: Gu Internetekin jaio gara.
D.P.: Zu jaio zinenean ez zegoen Internetik.
E.G.: Baina txiki-txikitatik hasi ginen. Internetekin hazi gara. Gu hazi gara Metroflogekin, eta Photologekin, eta gero Tuentirekin, eta Messengerrekin. Eta gero ikasi genuen Youtube zer zen, eta Instagram, eta Tik-tok. Egia da orain gu ere zahartzen ari garela. Nik jada ez dut Tik-tok egiten egungo gazteek bezala. Tik-tok bat egiteko denbora pilo bat behar izaten dut. Eta 14 urteko tipa batek di-da egiten du, eta zoragarriki gainera.
Zu, Danel, Youtuberen mundu horretatik zatoz profesionalki. TVEk badu Youtuben Playz izeneko saio bat, eta hor Danelicious moduan aritzen zinen, atal bat egiten.
D.P.: Komunikabideetan lanean hala hasi nintzen, bai, Danelicious identitate hori sortuz. Funtsean neu nintzen, baina filtrorik gabe. Heldu nintzen TVEra, nire bidea egin nuen, eta orain hemen nago: zer iruditzen zaizu?
Zoragarria. Eneko, zu drag queen-en mundutik zatoz. 2018an sortu zenuen Albina Stardust…
E.G.: Nik esango nuke trabesti jaio nintzela.
D.P.: Hau bere paragrafoa da.
E.G.: Beti esaten dut gauza bera, bai, baina hala da: trabesti jaio nintzen.
Arrebaren bufanda gona moduan jartzen zenuen, eta amaren takoietara igotzen zinen.
E.G.: Bai, eta sofaren atzetik Lady Marmalade moduan ateratzen nintzen. Banekien zerbait bazegoela. Gero, bizi garen gizarte honetan, atzera egin nuen. Badirudi Euskal Herrian oso aurreratuta gaudela, eta, sorpresa: ez gaude. Nerabezaroan super normatiboa eta super heteroa izan nintzen.
Podcastean nerabezaroan pairatu zenuten jazarpena aipatu izan duzue, ez oso luze.
E.G.: Bai, eta bizirauteko atzera egin behar izan genuen. Gero, Gasteizera ikastera joan nintzenean hasi nintzen makillajearekin probatzen, esperimentatzen. Esperimentazio eta autoezagutza prozesua izan zen.
D.P.: Klasera ezpainak berdez pintatuta etortzen zinen.
E.G.: Ikaragarria.
D.P.: Nik ere egiten nituen halakoak.
E.G.: Hala hasi nintzen ezagutzen nor nintzen.
Albinak Eneko askatu duela esan ohi duzu, Albina ez dela pertsonaia bat baizik eta zure identitatearen zati bat.
E.G.: RuPaul ez dakit adibiderik onena den, baina RuPaulek esaten du drag-ak ez duela ezkutatzen nor garen, drag-ak nor garen erakusten duela. Eta hori hala da ehuneko ehunean. Drag-ak erakusten digu nola hitz egin nahi dugun, nola sentitzen ahal garen. Ni AliExpress-eko 10 euroko ileordea eta takoi batzuk jarrita super ahaldunduta sentitzen nintzen. Eta kalera ateratzen nintzen Lady Gaga banintz bezala. Gero, nire egunerokotasunean, super isila nintzen, lotsatia. Ileorde baten boterea.
D.P.: Isila zinen?
E.G.: Guztiz. Ez nuen hitz egiten. Marika eta lodia nintzen. Gizarteko okerrena. Ez nuen ezer esaten. Orduan prozesu bat hasi zen: ni zergatik sentitzen naiz normalean modu batean, eta drag moduan beste batean? Hasi nintzen ikasten nola hitz egin nahi nuen, nola izan nahi nuen, nola gustatzen zitzaidan jendeak ni ikustea. Prozesu bat izan zen. Albinak asko irakatsi zion Albinari, eta Enekok Albinari. Hedabideetarako pentsatutako esaldia dirudi, baina hala da.
Albina Stardust drag queen-a dirdira, bris-bris handikoa da, abeslaria, dantzaria. Divina Comedia, berriz, ilunagoa da, eta garrantzi handiagoa ematen dio dramatizazioari, Danel.
D.P.: 2020ko abenduan sortu zen, Arrasateko gaztetxean. Gabonetako showa izan zen. Nik drag-erako daukadan bidea aldrebesagoa da. Nik drag-ean performatiboagoa izateko aterpe antzeko bat topatu nuen. Nik Danelicious egiten nuenean ni nintzen 24 orduz, eta horrek zukutu egiten ninduen, oso nekagarria zen. Drag-ean aurkitu dut super heroi mozorro bat, nik etxera heltzerakoan kentzen dudana, nire bizitzarekin segitzeko.
E.G.: Ez da horrela guztiz.
D.P.: Hori zure iritzia da.
E.G.: Eta ikusten dudana.
D.P.: Beno, niri segurtasuna eman dit, bide bat nire nortasuna babesteko kameraren atzean nagoenean. Jakina, neure burua asko aberastu dut drag-aren ondorioz, asko ikasi dut, baina nik aurkitzen dudan balioa, babesa, lehen ez neukana, eta asko baloratzen dudana, da orain badakidala noiz hasten naizen eta noiz gelditzen naizen performatzaile moduan.
“Euskara oso gauza aseptikoa da eta guk gure podcastarekin zikindu nahi dugu”
Divina Comedia emakume gaiztoei, edo inteligenteei, egiten diezun omenaldi bat ere badela diozu.
D.P.: Betidanik esan izan diot izeba Maiteri gauza bat. Hasieran ez zekien gustatzen zitzaion, baina orain bai, asko gustatzen zaio. Esaten diot beregan inspiratzen naizela, emakume oso hotz eta urrutikoaren arketipoa delako. Nik txikitatik hor sekulako boterea eta presentzia ikusten nuen. Eta hazi nintzen heinean, ikasi nuen historikoki emakumeei maltzurkeriaren zigorra bota zaiela ezkutatzeko hainbat jokamolde gizonezkoetan saritu izan direnak: inteligentzia, estrategia eta beste gauza asko. Oso apurtzailea eta boteretsua iruditzen zait maltzurkeria hori zure bihurtzea eta esatea: bai, kabroi hutsa naiz, eta orain zer?
Eneko, zuk diozu Albina moduan Lady Gagaren ereduari jarraitzen diozula: sekulako look-a prestatu denen begiradak erakartzeko, eta jada denen arreta lortu duzunean, mezu indartsua bota. Zein mezu zabaldu nahi duzu?
E.G.: Askatu behar garela. Hori da mezua. Genero rolak kendu behar ditugula, tontakeria hutsa direla. Yogurinha Borovak beti dio, eta egia da, gizartean gertatu den gauzarik okerrena dela trajea eta gorbata janztea. Hori bai mozorroa. Hori bai kendu behar dugula. Askatzen hasi behar dugu. Estetikaren garrantzia ezagutu behar dugu, eta genero rolez askatu. Bakoitza iristen den lekuraino iritsiko da. Baina gehiago esperimentatu behar dugu. Benetan. Bizi garen gizartea oso murriztailea da zentzu horretan, eta ez luke izan behar. Jolastu behar dugu.
Look ikusgarriak aipatzen hasita, ezin aipatzeke utzi jantzi ohi duzun ikurrinaren body hori.
E.G.: Ikonikoa baita. Gehien bat euskal kulturaren puretentzat egin genuen. Ematen du batzuentzat euskal kultura direla bakarrik bertsolaritza eta pilota. Eta trabestiak ere bagara euskal kultura.
Drag munduan zure erreferenteak, Danel?
D.P.: Asko. Adibidez Divine, oso drag grotesko bat. Eta emakume maltzurren karikatura oro. Disneyko emakume gaiztoak, bai munduan egon diren guztiak. Emakume historiko arraro batzuk ere bai, Juana la loca adibidez. Beti gizartetik at gelditu diren emakumeak.
Eneko, zureak?
E.G.: Lady Gaga, noski. Aktibista moduan. Eta beste artista asko. Divine adibidez. Drag-a hobekien ulertu duen pertsona da. Estetikoki, Tracy Martel izan daiteke bat.
D.P.: Yogurinha Borova.
E.G.: Erreferente bat da.
Horretara nindoan. Euskal Herrian…
E.G.: Ilaski Serrano!
D.P.: Kar, kar, kar!
E.G.: Ilaski Serrano zoragarria da.
Zenbat bide ireki dituen Yogurinha Borovak.
E.G.: Noski. Bide guztiak ireki dizkigu. Zoragarria izan da. Eta aitortza handiagoa egin beharko geniokeela uste dut. Estatua bat merezi du, Bilbon. Merezi du. Hemen balego ezetz esango luke, oso apala delako, baina merezi du: Euskal Herria betirako aldatu du. Euskara erabiltzen hasi den drag artista da.
Albina Stardust moduan hasi berritan, Instagram kontua zabaltzeko eta euskaraz aritzeko gomendatu zizun, ezta?
E.G.: Bai. Esan zidan: “Mezu hau euskaraz zabaldu behar dugu”. Eta guztiz egia da.
Nolabaiteko drag eszena sortzen ari zarete Euskal Herrian: ezkondu aurreko agur afarietan hasi zineten lanean, eta orain gaztetxeetatik zein udaletatik deitzen zaituztete.
E.G.: Ez gara lehenengoak, ez gara La Otxoa edo Yogurinha. Haiek ere egon dira txosnetan eta. Baina egia da orain drag freskoago bat jaio dela eta oso eszena polita sortzen ari dela Euskal Herrian, bai euskaraz baita gaztelaniaz ere.
D.P.: Iruñerrian bereziki. Sinestezina da. 35.000 gara.
E.G.: Ez gara hainbeste, baina Iruñeko Harrotasuna bihurtu da drag artiston fashion week bat. Urtero drag artista berriak jaiotzen dira. Eta Luma Trabesti Fest historikoa izan zen.
Burlatako Udalak antolatua.
Maruxak taldeak sortu zuen jaialdia. Marabilla hutsa dira. Zerbait historikoa izan zen, Euskal Herri osora begira. Horrelako trabesti jaialdi handi bat egitea sekulakoa da.
Ikuskizunak ez ezik, tailerrak eta hitzaldiak ere egiten dituzue. Bide politikoago bat zabaltzen ari zarete, agian?
E.G.: Ez nuke esango politikoagoa denik. Gure showak ere oso politikoak baitira. Kalera ateratzea ere politikoa da. Drag jantzita eszenatokitik jendeari esatea aska dadila politikoa da. Edo txosna batean egotea. Txosnak betidanik gizon zis-heteroz betetako guneak izan dira. Zenbat gizonezkoen rock taldek jo duten txosnetan. Haien kontra ez dugu ezer, baina, mesedez eta faborez, bada garaia txosnetan bestelakoak ikusteko. Hori ere bada politika. Egia da baditugula beste ekintza pedagogikoago batzu. Tailerretan drag-aren esentzia lantzen dugu. Nahi dugu jendeak beren gorputzetan probatzea drag-a.
Emakume zis-hetero asko joaten omen dira zuen tailerretara.
E.G.: Eta marika asko ere bai. Baina gizon zis-heteroak ez dira etortzen. Tailer asko eman ditugu, eta bakarra etorri da, Zentral Kafe Antzokira, emaztearekin etorri zen. Hitzaldietara gizon zis-heteroak bai etortzen dira, ez asko, baina batzuk bai, ikastera. Baina tailerretara ez. Eta nik beti diot pertsona bat ezin dela hil gutxienez behin drag egin gabe. Hori egin gabe ez duzu zeure burua erabat ezagutzen. “Ni nire bakeroekin eta Ternua kamisetarekin ongi sentitzen naiz, eta kitto”. Izan daiteke, baina esperimentatu, probatu.
Inauterietan, gizon zis-heteroen kuadrillek badute emakumez mozorrotzeko joera. Joera zoldazu samarra iruditu izan zait…
E.G.: Esperimentazioa ez da izan behar emakumez janztea; izan ere, zer da emakumez janztea? Egia da badaudela esperimentatzeko eskaintzen diren egun batzuk: inauteriak eta, hemen Iruñean, urtezahar gaua. Baina ez nuke esanen hori drag-a denik, drag-ak beti helburu politiko bat baitauka, baina bada esperimentazio on bat.
Danel, moztu zaitut.
D.P.: Politikaren kontuaz esan nahi nuen norbaitek dioenean zerbait politikatik kanpo utzi nahi duela edo ez duela zerbait politizatu nahi, beti posizio guztiz pribilegiatu batetik esaten den gauza friboloa dela. Eta ez da egia. Dena da politika, dena dago politizatua, eta zuk aukeratzen baduzu politika zure ikuspegitik at uztea, horrek zure posizioa agerian uzten du, zure pribilegioa, politika bazterrean uzteko aukera baituzu.
Hitzaldietan drag-aren muina azaltzen saiatzen zaretela diozue. Zer da drag-a?
E.G.: Oso erraza da. Drag-a ez da ezertaz edo inorez janztea. Drag-a da genero rolekin jolasten duen artea, eta bere helburua da adieraztea zeinen absurduak diren genero rolak, ez dutela zentzurik, ezabatu behar ditugula eta askeagoak izan behar dugula. Nik ez dut espero mundu guztia joatea ogia erostera body batekin eta ileorde batekin. Nahi badute, aurrera. Baina nik nahi dudana da jendea pixka bat askatzea eta beren burua hobeki ezagutzea. Eta ulertzea dena dela drag-a. Zu orain ilea moztuta etorri zara, bizarrarekin, praka bakeroekin. Generoa performatzen ari zara, maskulinitatea, zure moduan. Guztiok egiten dugu. Zergatik ez dugu pauso bat haratago eginen, beste genero espresio batzuk lantzeko? Hori lortu nahi dugu. Ez gara emakumez janzten. Ez gara gizonez janzten. Generoa performatzen dugu, nahi dugun moduan.