Andrea Arrizabalaga: “Mikromatxismoa da emakumeek telebistan beti ‘guapa’ atera behar izatea”

Komunikatzeko gaitasuna barruan darama Andrea Arrizabalaga Lorenzok. ETBn ikusten dugu egunero orotariko gaiak pantaila handi batean azaltzen, eta sare sozialetan ere oso aktiboa da. Beganoa da duela 5 urtetik, eta beganismoaren aldeko aktibismoa egiten du Instagramen. Hainbat errezeta erakusten ditu, “argi uzteko gozo jateko ez dela haragirik jan behar”, eta, apurka, mundu berdeago baten aldeko hazia ereiten ari da. Benetako Andrea ezagutu dugu TTAPen.

Andrea Arrizabalaga, ongi etorri TTAPera!

Eskerrik asko!

Aurkezpenik ez duzu behar, oso ezaguna zarelako Euskal Herrian. Kazetaria, Teleberri saioko aurkezlea izan zara, eta gaur egun, hor ikusten zaitugu, platoan, pantaila handi baten aurrean datuak ematen. Demagun zure bizitzako pantaila bat egin behar duzula: nor da Andrea Arrizabalaga?

Andrea Arrizabalaga emakumea da, amatxu, kazetaria, eta azken bost urteotan, beganoa ere bai. Eta amatasuna eta beganismoa nire bizitzaren zati handi bat dira egun. Orduan, nire bizitzaren pantaila izango litzateke eboluzio bat: nolakoa nintzen eta nolakoa naizen orain. Luzea izango litzateke, baina bai, hori litzateke laburpena.

Ba, joango gara pantaila horren eboluzioa ikusten; zure lanbidetik hasita, zer da kazetaritza zuretzat?

Kazetaritza betidanik izan da gauzak kontatzea. Txikitatik gustatu izan zait gauzak kontatzea. Bai idatziz, bai berbetan. Eta nik uste dut kazetaritza hori dela: gauzak kontatu behar ditugu. Gertatzen diren gauzak kontatzeko behar publiko bat dugu, baina hezkuntza puntu hori ere badaukagu. Gauzak kontatzea inportantea da, eta nola kontatzen dituzun ere oso inportantea da, eta ni horretan beti naiz nahiko kontziente: zer kontatuko dudan, nola kontatuko dudan, horrela kontatzen badut zer gertatuko den beste aldean, zelan ulertuko den… Kazetaritza ez da edonolako gauza bat.

Ardura bat daukagu, ezta?

Ardura publiko inportantea, guk esaten dugunak eragina baitauka.

Noiz erabaki zenuen kazetari izatea?

Beti esaten dut ez dakidala oso ondo. Baina uste dut txikitatik neukala zeozer barruan. Aita kamera-teknikaria zen eta nire etxean beti egoten zen kamera bat, eta beti geunden bideoak grabatzen, gauzak kontatzen… edo iragarkiak edo albistegi bat egiten… Garai hartan ez nintzen oso kontziente, baina gustura nengoen. Ez kamera aurrean, e! Ez zen kamera kontu bat edo protagonismo kontu bat, baizik eta gauzak kontatzeko grina. Eta gero, nerabe nintzenean gehiago idazten nuen, nire pentsamenduak irudikatu, lagunekin irratsaioak egiten genituen… Orduan, erabaki-erabaki ez dakit erabaki nuen batxilergoan edo, baina hazi hori betidanik eduki dut barruan.

Etxean albistegiak egitetik Teleberri aurkeztera; espero zenuen?

Ez. Casting bat egon zen eta ni jabetu ere ez nintzen egin. Baina esan zidaten joateko eta egiteko, ordezkapenak egiteko zelako, eta probatu egin behar nuen. 28 urterekin, pentsa, nahi bai! Behin ETBn sartuta eta kazetaritza munduan sartuta, hori probatu gura duzu.

Eta nola daramazu ezaguna izate hori?

Hemen, Euskal Herrian, ez naiz oso kontziente. Batzuetan bai etortzen zaidala norbait esatera: “Joe, Andrea Arrizabalaga, ez dakit zer…”. Edo nabaritzen duzu norbaitek begiratzen dizula arraro. Adibidez, ahizparekin noanean, hark beti esaten dit: “Gogaikarria da zurekin joatea, ze mundu guztia dago zuri begira”. Ni ez naiz ohartzen. Nik beti esaten dut: kazetaria naiz; orain, funtzionarioa ere bai.

20 urteren ostean!

20 urte igaro eta gero sinatu dugu; gure lekua badaukagu Euskal Telebistan. Eta ez naiz ohera joaten pertsonaia publikoa naizela eta ezaguna naizela pentsatzen. Ez…

Azkenean, egunerokoa da.

Nik egin behar dut nire lana eta kameraren aurrean gaudenean ez gabiltza pentsatzen zenbat jende egongo den kameraren beste aldean. Ez duzu pentsatzen. Zure lana da eta prestatu duzuna kontatzen duzu; kito!

Baina jendeak, agian, esango dizu: “Ez zara telebistan agertzen zaren modukoa; aurrez aurre, ezberdina zara”.

Hori bai. Hori beti, eta onerako, gehienbat. Esaten didate: “Ematen duzu gazteagoa, eta ze guapa!”. Eta, bueno, ba, alde horretatik, eskertzen da, ezta?

Eskerrak, ezta?

Bai, eskerrak, ze alderantziz izango balitz… Niri gustatzen zaidana da, eta suposatzen dut zuri ere gustatuko zaizula hori, esaten dizutenean: “Ze ondo egiten duzun, ze ondo kontatzen dituzun gauzak”. Hori egin nahi dut nik: gauzak kontatu. Eta jendeak ulertzea mezua. Normalean, guk kontatzen dugunaren atzean mezu bat dago, eta mezu hori heltzea eta jendeak esatea: “Jo, ze ondo egiten duzun, ze ondo komunikatzen duzun…”. Oso gutxitan gertatzen zait, baina gertatzen zaidanean puztuta joaten naiz etxera.

“Ardura publiko inportantea dugu kazetariok, esaten dugunak eragina baitauka“

Bai, hori ere bada gure lanaren parte bat; azkenean, jende askok ikusten duenez, kritikak edo zorion mezuak egoten dira.

Kritikak, normalean, ez dira hainbeste izaten. Normalean, esaten dizute: “Ze guapa agertzen zaren, zelako soineko polita aurrekoan…”.

Eta telebistako parafernalia hori guztia nola daramazu?

Nire egunerokoan horrenbesteko makillajerik eta horrelako arroparik ez dut jartzen. Ez da nire estiloa. Baina ulertzen dut gizarteak horrela onartzen duen gauza bat dela, eta batzuetan pentsatzen dut ea inposizio bat ez den izango. Pentsa zelan agertzen diren gizonak eta zelan agertzen garen gu, emakumeok, eta zenbaterainoko lana dagoen gure irudiaren atzean. Gogoratzen dut aurkezten hasi nintzenean: “Zer egingo dugu zure ilearekin? Zer-nolako makillajea eramango duzu?”. Ez zeuden niri galdezka, normalean hori beste norbaitek erabakitzen du eta. Eta nik onartzen dut guapa nagoela agertzen naizenean telebistan, baina onartu behar da hori dela gizarteak inposatutako zeozer: emakumeok egon behar dugula “super guapa” beti, eta gizonen kasuan ez dela beharrezkoa.

Eta denbora gutxiago behar dutela…

Denbora gutxiago. Nik esan behar dut makillajean, 20 urte igaro eta gero, ezagutzen nautela eta nahiko azkar egiten didatela. Baina normalagoa da, adibidez, ordubete ibiltzea makillatzen. Ilea, makillajea, gero jantzitegia ere bai… Guapa ikusten dudala neure burua? Bai, erabat. Ohituta nago jada, eta guapa ikusten dut neure burua, baina beharrezkoa da? Hori da nire galdera. Hori ez al da mikromatxismo bat? Hori beste elkarrizketa batean esan nuen eta makillajekoak haserretu egin ziren nirekin, jantzitegikoak ere bai… Baina bueno… Hau ez da kritika bat euren kontra, hau da gogoeta bat egiteko zer-nolako gizartea daukagun. Ze hori da hainbestetan aipatu den mikromatxismo famatuetako bat.

Bai, gizartearen isla bat da.

Hori da. Guapa ikusten naute? Bai. Baina behar dut? Zergatik esnatzen naiz eta esaten dut, “nolako aurpegia!”. Adinarekin, agian, iristen zaizu gehiago gogoeta hori, eta nik ez diot inori lana kendu nahi, nik ez dut esan nahi ez direla beharrezkoak makillajekoak eta jantzitegikoak, baina, agian, gogoeta hori gizarteak orokorrean egin behar du.

Sare sozialetan ere oso aktiboa eta oso aktibista zara; hor ikusten zaitugu errezeta beganoak egiten. Noiz eta nola egin zinen begano?

Kazetaritzarekin gertatu zitzaidan moduan, beganismoaren kontua eta animaliekiko maitasun hori betidanik eduki dut barruan, hori argi daukat. Eta nik uste dut guztiok daukagula barruan, baina hori hazi egin behar da eta atera egin behar da, eta ausartu egin behar dugu. Eta ni zelan ausartu nintzen? Ahizpagatik. Hark ireki zuen bidea. Hasi zen begetariano izaten, eta gero, begano. Eta oraindik gogoratzen dut zelan familia bazkari batean hark esan zuen: “Nik ez ditut animalia gehiago jango”. Eta nik hartu nuen urdaiazpiko zati bat, sartu ahora eta esan nion: “Ba, nik ezingo nuke!”. Eta begira! Haren eredua izan zen niretzat gakoa. Hark ez zuen hitz egiten asko, ez zuen aktibismoa egiten nirekin, ez zuen esaten. Haren eredua ikusita, hasi nintzen informazioa jasotzen, eta esan nuen: “Andrea, hark ahal badu, zuk ere bai. Eta, gainera, zuk barruan daramazun zerbait da, betidanik, eta saiatu, behintzat, saiatu”. Eta hasi nintzen murrizten, eta egunetik egunera hobeto sentitzen nintzen neure buruarekin: “Jo, gaur ez dut animaliarik jan, ze ondo, eta ea bihar… Ba, gaur ere ez”. Eta, horrela, bi urteko prozesua izan zen. Ahizpagatik egin nuen, asertziozko eredua izan zelako.

“Beganismoa ez da inposizioa, jarrera etiko bat da”

Eta inguruak zer esaten zizun?

Familian, nire ahizparen atzetik nindoan, eta, besterik gabe, jada onartuta. Eta orain, amak egiten ditu munduko errezeta beganorik onenak. Bikotekidearekin bai izan zen zailagoa. Zu hasten zarenean norbaitekin eta pertsona hori ez bada beganoa eta zu ere ez bazara beganoa, ez duzu zertan bultzatu behar. Baina ni saiatu nintzen, eta, orduan, hor egon zen talka bat, ze zuk begiak irekitzen dituzunean nahi duzu zure alboan daudenek ere begiak irekitzea. Eta hori ez da posible zuk nahi ez baduzu. Eduki behar duzu zera hori barruan eta egon behar duzu prest. Eta horregatik aldatu nuen nire Instagrameko kontua aktibismoa egiteko. Ez behartzeko jendea, baizik eta norbait entzuteko prest badago eta iristen bazaio nire mezua, nik nire garaian entzun behar nuena haiei emateko. Zu prest bazaude, entzun, saiatu, eta aldatu. Eta jendeak esaten dit: “Zuregatik aldatu ditut gauza pila bat; ez dakit beganoa izango naizen, baina zure bideoak, zuk esaten duzunarekin, zure aktibismoarekin, ba, iritsi zaizkit eta gauzak aldatu nahi ditut”. Agian, izango dira hamar pertsona Euskal Herrian, baina berdin zait. Hamar pertsona dira.

Eta, adibidez, semea?

Ba, semearekin hor beste talka bat egon zen, noski. Ni beganoa naiz eta etxean beganoa jaten dugu, ze nire bikotekideak, azkenean, onartu zuen niretzat sufrimendua zela ikustea etxean oilasko-bularrak eta horrelako gauzak. Ni sukaldari ona naiz eta egiten ditudan gauzak oso goxoak daude. Beraz, hark esan zidan: “Bale, ondo dago jaten duguna, ez dut ezer faltan igartzen, baina nik ez dut aurrerapauso hori emango, ez naiz beganoa izango. Baina umearekin zer egingo dugu?”. Hasiera batean, jaten zuen gehiena zen beganoa, baina bikotekideak ekartzen zuen arraina edo batzuetan okela. Amatasuna iritsi zitzaidanean, trantsizio batean nengoen, eta, orduan, arrautzak jaten nituen. Nahaste-borrastea izan zen. Eta eman nuen aurrerapausoa, esan nion nire bikotekideari: “Animaliarik ez”. Eta behin, umeak, bizpahiru urte zituenean, galdetu egin zidan. Barbakoa bat egin genuen eta erreboilo bat zegoen, eta umeak jan egin nahi zuen eta platerean zeukan. Eta esan zidan: “Ama, zuk zergatik ez duzu jaten?”. Eta nik esan nion: “Nik animaliarik ez dut jaten, laztana. Aspaldi bai, jaten nituen, baina orain ez ditut jan nahi. Orain, bakarrik barazkiak, lekaleak; badakizu amatxu beganoa dela”. Eta orduan, hark esan zuen: “Ba, nik ere ez dut animaliarik jan nahi. Animaliak nire lagunak dira”. Eta egun, horrela jarraitzen dugu. Batzuetan, kalean gaude eta esaten dit: “Ama, patata-tortilla bat nahi dut arrautzarekin, bale?”. Eta nik beti esaten diot harena dela aukera. Nik erremintak ematen dizkiot. Ze kontrakoa izango litzateke niretzat okerragoa. Beganismoa ez da inoiz inposizioa. Umeekin familia barruan badago dieta kontu bat. Familia guztiok inposatzen dugu jateko modu bat. Hori horrela da. Zuk ez badituzu jaten lekaleak ez zaizkizulako gustatzen, zure umeari ez dizkiozu jarriko. Orduan, hori inposizio bat da. Edo zuk ematen diozu zuk pentsatzen duzuna onena dela. Eta nik horrela egiten dut, baina nire kasuan da jarrera etiko bat. Orduan, hura ikasten ari da; ikastolan jantokian geratzen da, eta nik galdetu egin nion: “Zer duzu nahiago, jantokian dagoena beste umeen moduan jatea ala saiatuko gara eta eskatuko diogu sukaldariari menu beganorik ea badagoen?”. Eta esan zidan: “Ez, nik animaliarik ez dut jan nahi, ama. Nik, beganoa”. Orduan, sukaldariarekin hitz egin genuen, eta eskerrak beste ume begano bat dagoela gelan, ze hori izan zen niretzat zerua irekitzea bezala.

Bai, ezta? “Ez nago bakarrik”.

Ez nago bakarrik. Negar eta dena egin nuen. Ez nago bakarrik. Eta menu beganoa egiten dute haientzat bakarrik. Eta ez dakit gero hark zer erabakiko duen, hori ezin dut jakin. Nik badakit oso ume azkarra dela, alde horretatik, eta, aurrekoan, San Tomas egunari buruz hitz egiten, azaldu nion txerrikia jaten dela, txorizoa, solomoa eta hori dena, eta badagoela txerri bat herriko plazan. Eta txerrien inguruan kontatzen dizkiot gauza pila bat. Oso azkarrak direla, ez direla zikinak eta 15 urte edo gehiagoko biziraupena dutela. Eta gero, esaten dit: “Eta badakizu, ama, inportanteena? Txerriak etxaldeetan ezin direla egon euren amatxurekin”. Eta pentsatzen dut, nik kontatzen diodana batzuetan gogorra da, baina hari geratzen zaio. Ze, noski, behin ikusi zituen argazki batzuk, txerri ama bat kaiola batean sartuta. Amatasun kaiolak daude eta haiek hor sartuta daude ia bizitza osoan. Erditzen dira eta hor daude, ezin dira mugitu, eta euren kumeak zapaldu egiten dituzte eta hil egiten dituzte. Eta orduan, hark ikusi zuen hori –ez hain gordin–. Umeek orokorrean duten enpatia sentitzeko botere hori harrigarria da. Guk baino gehiago, ze guk galdu egiten dugu denborarekin, eta gero, birkonektatzeko oso zaila da. Disoziatu egiten dugu, baina oso zaila da berriro konektatzea platerean daukagun horrekin: zer daukagu platerean, nondik dator, non egon da, ezta? Orduan, zuk ume bati azaltzen badiozu zer dagoen platerean, ia seguru beganoa izango da.

Askotan izango zenuen korrontearen kontra zoazen sentsazioa…

Eta negar pilo bat egin dut. Bakarrik sentitzen zara, zuk kontatzen dituzun gauzak ez dira normalak… Amak, askotan, esan dit gauzak umeari ez kontatzeko. Ez dizkiot kontatzen gordin. Ipuinak dauzkagu ulertzeko gauza horiek. Batzuetan, hark galdetzen dit eta nik erantzun egiten diot. Baina oso gogorra da, ze gizartean ez zara normala, eta hori oso gogorra da. Ez da normala animaliak babestu nahi izatea, hori oso gogorra da. Eta nik hori –ez noa terapiara horregatik, beste kontu batzuengatik noa–terapian landu egin behar dut. Nola kudeatu hori, eta, batzuetan, eragiten duen gorrotoa. Izugarria da nola mugimendu bakezale batek ekar dezakeen hainbesteko gorrotoa.

“Egiten dudan guztia animaliekin eta planetarekin dugun zorra ordaintzeko da”

Imajinatzen dut, gainera, zure inguruak egingo dituela plan batzuk zuretzat ez direnak egokiak. Sagardotegi batera doaz, edo jatetxeren batera eta ez dago aukera beganorik. Nola daramazu hori?

Orain ondo, baina hasieran… Sagardotegietan orain aukera beganoak daude eta gazta beganoa eta dena jartzen dute; Gipuzkoan, behintzat. Ez naiz oraindik joan beganoa naizenetik, baina badago okela edo hanburgesa beganoa, barazkiak, gazta beganoa irasagarrarekin, eta oso landua dena. Nik ikusi ditut menu batzuk oso-oso landuak. Eta gero, bestea, hemen Bizkaian oso ohikoa da garagardotegi batera joatea oilaskoa jatera; udan, batez ere. Eta ni ez naiz joaten, ze zer jango dut: entsalada eta piperrak eta patatak? Edo aldatu egiten dugu plana nigatik, eta orduan sentitzen zara apurtxo bat… Ez dut ulertzen nola oraindik ez duten jarri garagardotegietan oilasko beganoa. Egon badago, eta, aukera hori izanda, kuadrillako plan asko ez ziren bertan behera geratuko. Begano gutxi gaude, baina…

Baina geroz eta gehiago.

Ez dakit nik Euskal Herrian… baina bai, geroz eta gehiago. Nigatik izango balitz… Aukerak egon badaude eta geroz eta gehiago daude jatetxeetan. Orain, gauzak erraztu egin dira pila bat guretzat. Denetarik dago supermerkatuetan. Ni ez naiz inoiz joaten supermerkatuetara, ze nire pentsaera aldatu egin da pila bat eta orain denda berezi batzuetan erosten dut. Nik jartzen dut nire dirua nahi dudan lekuetan bakarrik. Baina joan izan naizenean, oporretan edo, harrigarria da, gauza pila bat daude.

Andrea, zure kasuan, aldaketa ez da beganismoa bakarrik izan; beste ohitura batzuk ere aldatu dituzu. Zeintzuk, adibidez?

Beganismoaren inguruan hasten zarenean irakurtzen, ikusten duzu adar asko daudela: beganismoa, zero waste mugimendua, bigarren eskukoa, ekologikoa… Gauza pila bat. Eta horrek ez du bizitza errazten, hori horrela esan behar da. Baina egin daiteke, eta ez da hain zaila. Nik orain bigarren eskuko arropa erosten dut. Nire denda, gauza guztiak erosten ditudana, da denda begano bat, ontziratu gabeko gauzak saltzen dituena eta ekologikoa. Ez daukat etxetik oso gertu, baina autoa hartu eta hamar minutuan iristen naiz. Eta esaten didate: “Beganismoa bai, baina autoan zoaz erosketak egitera!”. Baina supermerkatura ere autoz joan behar dut, eta etxetik gertu izango banu joango nintzateke oinez, baina ez daukat, eta denda hori niretzat onena da. Autoa hartu behar dudala? Ba, bai. Perfektua naiz? Ba, ez naiz perfektua. Egiten dut ahal dudan guztia eta nire esku dagoen guztia. Nire asmoa ez da perfektua izatea. Lehen, era batekoa nintzen, eta orain, bertsio hobeagoa naiz: Andrea 2.0.

Eboluzioa, ezta?

Bai. Alderaketak ez zaizkit gustatzen. Ni ez naiz zu baino hobea. Ni naiz lehengo Andrea baino hobea. Hori bilatzen dut, zelanbait. Eta egiten dudan guztia da animaliekin eta planetarekin daukadan zorra ordaintzeko. Eta egiten dut gustura, eta hori da nire bizitza orain. Gizartean ez dago barneratuta hori. Gizartean zer dago barneratuta? Ondo pasatzea, ondo bizitzea, tempus fugit, carpe diem, bizitza bakarra dago… Eta bai, bizitza bakarra dago, baina planeta bakarra ere bai. Eta planeta zapuzten badugu…

Nola ikusten duzu etorkizuna?

Ba, ilun. Baina geroz eta txosten gehiagok diote aukera dagoela gainean dugun klima larrialdia gelditzeko. Behintzat, gelditzeko. Planetak badauka berreskuratzeko eta berriro osatzeko gaitasun hori. Beste batzuetan egin du. Baina, oraingoan, gainean daukaguna ez da horren erraza, eta denbora behar du planetak. Eta txosten asko daude eta zientzialari asko daude orain esaten dutenak: “Posible da, baina orain egin behar dugu”. Eta orain egin behar dugu ez da bakarrik trantsizio energetikoa, da trantsizio proteikoa ere bai, da animaliak babestea, dena dago poltsa berean. Den-dena. Animaliak gara gu ere bai. Justu gaur entzun dut podcast bat beganismoaren inguruan, eta harrituta geratu naiz. Eskerrak horrelakoak egiten diren, eta gure komunikabideetan ere horrelakoak agertu behar dira, ze gizarteak jakin behar du. Ez da bakarrik: ez hartu autorik, joan autobusean, itxi iturria… Ez. Ezin da. Gu jaten ari garena planeta zapuzten ari da eta jada ez da beganismoa edo animalien kontu bat. Xerra bat ekoizteko erabiltzen ditugun baliabideak itzelak dira. Irakurri eta zure ondorioak atera. Nik orain ez ditut denak esango. Irakurtzen hasten zara eta lur jota gelditzen zara. Jendeak jakin behar du zerbait egin behar dela, orain. Eta ez da bakarrik energia kontua.

Hori da zuk egunero sare sozialetan helarazten duzun mezua.

Eta pena ematen dit, ze komunikabideetan ez da askorik lantzen. Guk, batzuetan, landu dugu, gure editoreak gurekin harreman ona daukalako, eta batzuetan lantzen dugu. Baina ez da lantzen askorik komunikabideetan. Ez diot Euskal Telebistan, diot komunikabideetan, atzean lobby-ak daudelako. Orduan, oso zaila da, interes asko daude, baina landu egin beharko litzateke.

Eta horretan ari zara zu buru-belarri, eta geratu da mezu hori ere hemen, TTAPen. Eskerrik asko, Andrea, benetan, gurekin egotearren.

Zuei, gonbidatzeagatik, benetan.